په مسلکي ډول د حيواناتو روزنه

16/03/2024

څنګه د وزو او ميږو د سقط مخنيوي وکړو ؟
نن سبا په ميږو خو په ځانګړی ډول په وزو کې د سقط يا بچی غورځونی واقعات ډير زيات دي دغه موضوع ډيره اوږده خو مونږ يي په لنډ ډول تشريح کوو او د مخنيوي په لارو چارو يي غږيږو ...
په ټوله کې د وزو او ميږو بچي غورځونه له دوه حالاتو خالې نه ده 1.ميکروبی حالت 2.غيری میکروبی حالت .
1=ميکروبی حالت هغه لکه کلاميډيا ، ميکوپلازما ، برسولوز، ويروسونه ، قارچ يا پوپنک شامل دي .
2= په غيرې ميکروبی هغه کې تغذيه ، محيطی فشار لکه يخنی ، ګرمی ، په يوځائ کې د ډيرو څارويو ساتل، د اوسيدلو ناپاکه ځائ او داسې نور .... شامل دي
په هرحال راځو دېته چې څنګه له دغه ستونزو ځان تر يوه حده خلاصولې شو ځکه له دغه درکه زمونږ مالدران هرکال ډير زيان ويني .
۱- کله چې د وزو او ميږو د جفت ګيرئ وخت رارسيږي پوره يو مياشت د مخه بايد څارويو لکه ميږي او وزو ته ډيوارمنګ وکړائ شي ( دچينجو ضد درمل ورکړل شي)
۲- پوره پنځه ورځی روسته دOxytetracycline LA يوه پيچکاری د وزن مطابق ورکړل شي ترڅو په رحم کې شته پټ ميکروبونه له منځه ولاړ شي
۳- په هماغه ورځ يا يوه ورځ وروسته د ويټامين AD3E يوه پيچکاری ورکړل شي
۴- پنځه ورځی روسته دCopper sulphate دوه ګولئ د دوه ورځو په جريان کې ورکړل شي که دا ګولئ نه وي نو معياری منرال ميکسچر ورته تر هغې چې جفت ګيری کوئ ورکړئ د ډاکتر په لارښوونه
۵- وروسته خپلې وزي او ميږي په مناسب ځائ او وخت کې جفت ګيری کړئ
۶- کله چې اطمناني شوئ ګنې ستاسې وزي او ميږي بلاربې شوي نو په دريمه مياشت يو دوز Oxytetracycline LA او يودوز AD3Eويټامن ورته پيچکاری کړئ
۷- په څلورمه مياشت يو دوز Oxytetracycline LA او يو دوز ويټامن AD3E بل هم ورکړئ
۸- په هيڅ صورت د هوا جريان په ځانګړې ډول دشپي لخوا او همدارنګه د باران په موسم کې پر څارويو قطع نکړئ يعني داوسيدولو ځائ بايد روشن دان ولری څو د څارويو د ادرار اوفضوله موادو خارج شوي مضره ګازونه بهر ووځی کنه ستاسې بلارب څاروي به د سينه اوبغل په ناروغئ اخته او سقط جنين وکړی
۹- بلاربو څارويو ته باکيفيته وچ واښه او دانه باب تغذيه کړئ ترڅو په ګيډه کې د شته بچيانو د رشد او انکشاف لپاره انرژي برابره شي
۱۰- دبلاربښت په دوران کې مولټی ويټامن او منرال پوډر ورکول ستاسې دڅارويو بچيان صحتمند او ښکلې نړئ ته وړاندې کوي
۱۱- کله چې يو مياشت لنګون ته پاتې شوه خپل ټول بلارب څاروي مو ډيوارمنګ کړئ يعنی دچنجو ضد درمل ورکړئ
۱۲- پوره پنځه ورځی وروسته يعنی کله چې لنګون ته ۲۵ ورځی پاتې شوي بلارب څاروي مو دEnterotoximia يا په عامه اصطلاح لیونتوب د مضره ناروغئ په وړاندې واکسين کړئ
په درنښت
Copy from
ډاکتر سمين ګل صميم احمدزی

31/10/2023

نن درسره لاندي اصطلاحات قدم په قدم په تفصیل سره دپولتری د مسلک له اړه مطرح کوم.
1:Probiotics
2:Prebiotics
3:Postbiotics
4:Synobiotic
5:Microbiota
6:Antibiotic
څرنګه چي پولتری سکتور په افغانستان کي په دي ورستیو شلو کلو کي په مختلفو برخو کي په لاره اچول شوي او لا هم د پخوا په پرتله يي تقاضا زیاته شوي چي دا ټولي کړني د یوی ښي انساني جامعې لپاره ترسره کیږي تر څو د ژوندی پاتي کیدو,ودي , تولید مثل او صحت لپاره خپل ژوند ته د ځمکي پرمخ پایښت ورکړو. نو خبره د پولتری د سکتور په اړه ده راسره تنګ شي. پوهیږو چي د پولتری بدن د فزیولوژی او اناتومی له نظره لرونکی د مختلفو سیستمونو دي چي یو له هغوی څخه دپولتری هضمي سیستم Digestive system دي.نو دیاد سیستم وظیفه د مختلفو غذايي موادو اخستنه,هضمیدنه, جذب کیدنه او اطراح کیدنه د وجود څخه ترسره کوي.چي له امله یې پولتری ژوند,فعالیت,محصول او تولیدی مثل ته پایښت ورکوي. دا کړنه هغه وخت شوني ده چي ټولي نوعي د پولتری پاک او صحي خواړه د روغ او فعال هضمي سیستم له طریقه واخلی,هضم ,جذب او اطراح يي په سم ډول ترسره شي نو په همدی اساس لاندي اصطلاحات درسره شریکوو.
1:Probiotics:
په اوسنیو وختونو ډیری خلک له دي نه, نه دي خبر چي د انسانانو او حیواناتو با وجود پولتری هم په هضمي سیستم کي یوشمیر ګټور میکرواورګانیزمونه لري کوم چي د خوراکي موادو څخه ګټور مواد دتخمر د عملي پواسطه جدا کوي چي دا مواد د پولتری د صحت,ودي ,میتابولیزم او تولید لپاره ګټور دي او په ضمن کي د مرض رامنځته کیدونکو میکرواورګانیزمونو په مقابل کي د یو دفاعي میکانیزم په ډول کارکوي چی پاتوجینک مایکرو اورګانیزمونه له منځه وړي ,دا ډول ګټور مایکرو اورګانیزمونه زیاتره په مستو او ترو کي او یا هم په نورو لبنیاتی محصولاتو کی په زیاته پېمانه شتون لري ښه مثالونه لکتوباسیلوس او بایوفیډوبکتیریم په نامه یادیږي. مطلب ټول ګټور ژوندی مایکرو اورګانیزمونه د پروبیوتیک په نامه یادیږي.
2:Prebiotics:
دحیوانانو او انسانو با وجود پولتری په هضمي سیستم کي غیري هضم کیدونکي کاربوهایدریت لکه Fructoligosaccharid,Galactooligosaccharides او Xyloligosaccharides شته کوم چي د هضم وړ نه دي چي دا ډول زیاتره په دانه کي دغنمو ,جوارو,سویابینو او نورو د داني اجزاو کي شتون لري. همدغه مواد د Probiotics بکتریاو پواسطه مصرفیږي یعني تخمرFerminte کوي يي چي په غیر مستقیم شکل يادي ګټوری باکتریاوې د پولتری د هضمي سیستم د فعالیدو سبب کیږی چي د ودي لپاره یی صحي تمامیږي.مطلب ټول هغه مواد چي د پروبیوتیکونو پواسطه په مصرف رسیږي د پری بیوټیک پنامه یادیږي.
3.Postbiotics:
کله چي د پولتری هاضمي سیستم کي پروبایوټیک مایکرو اورګانیزمونه د خپلو تخمری فعالیتونو او تعاملونو په نتیجه کي د پری بیوټیک موادو په شتون کي یوشمیر میتابولیتونه او نور اضافي محصولات را منځته کړی چي پکی زیاتره لنډ زنځير لرونکي شحمي اسیدونه شتون لکه بیوتاریک اسید ,پروپونیک اسیدونه , انزایمونه او نور عضوي تیزابونه تري منځته راځي چي د پولتری صحت لپاره ډیر ګټور دي.مطلب د پروبیوتیکونو او پروبیوتیکونو د تعامل په نتجه کي پاتي شوني مواد د پوسټ بایوتیک پنامه یادیږي.
4:synobiotic:
کله چي پروبیوتیک او پری بیوټیک په خپل منځ کي د پوسټ بیوټیک د تولید لپاره یوځای شي او تعامل ترسره کړي نو دغه دیو ځای کیدو حالت یا کمبینشن يي په پورته نوم یادیږي.
5:Microbiota:
دا اصلاح پخوا د نارمل فلورا پنامه یادیده, ولي په دي ورستیو کي ورته د میکربیوټا نوم نومول شوي دي, او هغه کوچنیو مایکرو اورګانیزمونو ته ویل کیږي کوم چي مرض نه تولیدوي او د هاضمي سیستم لپاره ګټوري ثابت شوي ښه مثال يي په Lactobacillus ده چي په کلمو کي په نورمال ډول ژوند کوي او د پولتری لپاره د ګټور مواد یا عضوي تیزابونه جوړوي.
6:Antibiotics:
داچي د پولتری لپاره هاضمي سیستم د خوراکي موادو جذب, هضم او اصطلاح ترسره کوي چي دا کړنه د پورته ذکرشو پروبیوتیک,پری بیوټیک,پوسټ بیوټیک , سینوبایوتیک او میکروبایوټا د خپل منځني کړنو له امله ترسره کیږي.نو پکار ده چي له داسي کیمیاوی موادو د خوراک څخه د امکان تر حده ډډه وکړو تر څو پورته ټولي پروسي ارهم برهم نکړي دا ډول مواد چي ژوندیو اورګانیزمونو څخه په لاس راغلي او بیرته همدغه ګټور او مضر مایکرواورګانیزمونه د منځه وړي د انټي بیوټیک په نامه یادیږی.نو په ټوله کي باید ټول ډاکټر صاحبان او فارمران باید دي ټکی ته جدي توجو وکړي ترڅو پولتری ته په خوراکو او اوبو کي له داسي علاوه کوونکو موادو یا انټي بیوتیکو د ورکړي څخه د امکان ترحده ډډه وکړو ځکه دلته دری ستر مشکلات انساني جامع او خپله پولتری راولاړیږی. لومړی د ډیرو انټي بیوتیکو استعمال کولای شي چي د پولتری په هاضمي سیستم کي ګټور مایکرو اورګانیزمونه له منځه یوسی کوم چي د پولتری په هضم او جذب کي رول لوبوي.دوهم د پولتری په محصولاتو کي لکه غو ښه کي به د انټي بیوتیکو پاتي شوني پاتي شي چي دا هم انساني جامع ته خطر دي د چي له امله يي Antibiotic resistant رامنځته کیږي.دریم خپله پولتری کی هم د انټي بیوټیک مقاومت پدیده رامنځته کیږي. دا چي په اوس وخت کي زیاتره فارمران د پولتری د وزن اخستنی او تولید نه ورکوني څخه سر ټکوي عمده علت يي د بي ځایه او دومداره میکروب ضد درملو استفاده کول دي دا چي سنګه کولای شو چي یو ښه ,فعال او د کلمو یا دهضمی مشکلاتو څخه بچ د پولتری فارم ولرو باید داسي بدیل مواد استفاده کړو ترڅو هضمي سیستم کي ګټور مایکرو اورګانیزمونه تقویه کړۍ تر څو خپل ګټور تخمری تعاملات سرته ورسوي نو پکارده چي ښه تروه ماسته Sour Yogurt چي ډیر ارزانه او هر ځای کي پیداکیدونکی لبنیاتی مستحضر دي پولتری ته په یوه بوری دانه باندي یوه یادوه کیلو ورعلاوه کړو ترڅو لکتوباسیلوس ګټوري باکتریاوې په هاضمه کي زیاتي او فعالي وساتو.نو د مهرباني له مخی درسره تجربه يي کړي.
MT.DVM. Sameen Sargand

28/09/2023

Zoonosis disease
هغه امراض چي د انسانانو او حیواناتو مشترک دي یا هغه امراض چي د حیواناتو څخه انسانان په اخته کیږي!
Zoonosis یا Zoonotic امراض هغه امراض دي چي د حیواناتو یا چیچینکو څخه انسانانو ته انتقالیږي، دا امراض کیدای شي په حیواناتو کي ځیني وختونو ناروغي منځ ته رانه وړي ولي حیوان د ناقل یا انتقالونکي په حیثیت لري، کچیري انسان ته انتقال شي د ناروغی باعث ګرځي.
ډولونه: Virus, Bacteria, Fungus and Parasites))
هغه مشترک امراض چي غوماشي او کنې په واسطه زیات انتقالیږي په لاندي ډول دي.
Animal flu, Anthrax, Bird flu, Bovine tuberculosis, Brucellosis, Campylobacter infection, Cat scratch fever, Cryptosporidiosis, Cysticercosis, Dengue fever, Ebola, Encephalitis form ticks, Enzootic abortion, Erysipeloid, Fish tank granuloma, Giardiasis, Glanders, Hemorrhagic colitis, Hepatitis E, hydatid disease, Leptospirosis, Listeria infection, louping ill, Lyme disease, Lymphocytic choriomeningitis, Malaria, orf infection, Parrot fever, Pasteurllosis, Plague,
Q fever, Rabies, Rat-bite fever, Ringworm, Rocky Mountain spotted fever, Salmonella and E.Coli infections, Streptococcal sepsis, Toxocariasis, Trichinelosis, Tularemia, West Nile virus and Zoonotic diphtheria.
انتقال: نوموړي ناروغي د انتقال لاري ډیري زیاتي دي د ځینو څخه مهمو څخه یې په لاندي ډول یادونه کوو.
• د هوا له لاري.
• د ملوثو غوښو او حیواني محصولاتو خوړل.
• د ملوثو حیواناتو سره نژدې تماس.
• د هغي سطحی سره تماس کوم چي ملوث حیوان تماس ورسره نیولی يي.
• د غوماشو او کنو د چیچلو په واسطه.
کچیري د یادو ناروغیو څخه په یوه یا ډېرو ناروغیو اخته شو باید څه وکوو؟
کچیري تاسو په یادونو ناروغیو کي په یوه ناروغي اخته یاست او یا هم داسي فکر کوئ، چي پدې ناروغیو کي په یوه ناروغي اخته شوی یم هر څمره ژر چي امکان وي باید د متخصص ډاکټر سره رابطه ونسئ!
همدارنګه که د کوم حیوان په واسطه تاسو زخمي یا هم وداړل سي حیوان مو باید د وترنر ډاکټر په واسطه معاینه شي، چي یاد حیوان واکسین شوئ دی که نه او یا هم د Rabies )لیوني سپي مریضي) یا کوم بل مرض په اړه تاسو ته معلومات درکړئ.
کچیري تاسو د Tick (کنه) په واسطه وچیچل شئ، په ډېر احتیاط سره باید یاد چیچونکي د پوستکي څخه لیري کړئ او کوښښ وکړئ، چي یاد چيچونکی په یو ښیښي بوتل کی واچوئ تر څو د ناروغی په تشخیص کي ورڅخه استفاده وشي.
همدارنګه د یادو ناروغیو شدت په ځینو کسانو یا حالاتو کي زیاتیږي.
• حاملداره ښځي.
• هغه کسان چي عمر 65 یا هم تر دې زیات وي.
• هغه ماشومان چي عمر یې 5 کاله یا هم تر دې ډېر وي.
• هغه کسان چي HIV یا په هډز باندي اخته وي.
• هغه کسان چي تر تداوي لاندي وي یا هم په سرطاني امراضو اخته وي.
• نور ټول هغه کسان چي د بدن دفاعي قوه یا معافیت یې کمزوری وي.
Prevention یا د ناروغي د مخنیوي لاري!
• په ورځ کي څو ځله لاسونه په صابون سره ومینځئ!
• د حشراتو د مخنیوي لپاره د حشراتو وژونکي درمل وکاروئ!
• غذايي توکي باید ښه ومینځل یي او کوښښ وکړئ خامي غوښي ونخورئ!
• د حیواناتو سره د تماس په وخت کي باید د زخمي کیدولو او داړولو څخه ځان وساتئ!
• کچیري په کورنو کي حیوانات لري باید د وترنري کلینک ته د واکسین لپاره یوسئ!
• کچیري د حیواناتو سره نژدي یاست باید د خوړلو، څښلو او په خوله او سترګو د لاس وهلو څه ځان وساتئ!
• کچیري کورني حیوانات مو د مریضی په حال کي ووینئ بیله د ستکښو او ماسک حیوان ته لاس مه وروړئ او نژدې والي څخه یې ځان وساتئ!
• د هغه حیواناتو د رانیولو څخه ځان وساتئ کوم چي د دولت لخوا د صحت پاڼه ونلري!

19/08/2023

قلم راواخلئ او تعلیم وکړئ، ځکه چې یو بی تعلیمه ملت هیڅکله خپلواک کېدای نه شي.

شاه غازي امان الله خان
د خپلواکی ١٠٤ کلیزه مو نیکمرغه..!

09/07/2023

صنعتي اضافه مواد:
دا هغه مواد دي چي د صنعتې کار خانو څخه د اصلې موادو د توليد څخه ورسته پاتيږي. دا مواد اکثره وخت انساني روغتيا ته ډير تاوان لرونکي کېمياوي عناصر لري. لکه کروميم, زينک, کوبالت، مېس، سلفر او داسي نور؛ نوموړي عناصرو ته انسان په ډيره کمه اندازه اړتيا لري، خو په صنعتې اظافه موادو کي ددي عناصرو کچه ډيره لوړه وي چي انساني روغتيا گواښي.

09/07/2023

«خپل او بل ښار:
په کوټه کې يې د فرش ژۍ را واړوله، نصوار يې تو کړل، راته ويې کتل، ويې ويل:
_ياره معلمه! ورک يې که، تهران ډېر تميز ښار و.»

07/07/2023

د ښوونځیو تړل ټولنه فقر ته بیايي:
په اقتصاد کې د نوبل جایزې دوه ګټونکو لاندینی سایکل د فقر یا غربت د دام په توګه معرفي کوي. په دې معنی چې په دغه سایکل کې ښکېل ولسونه (په کوچني مقیاس کورنۍ) او د هغو راتلونکي نسلونه نشي کوی له غربت ځان خلاص کړي. نوموړي پوهان وايي چې د غریبو ولسونو او کورنیو ماشومان د مالدارو هغو سره برابر زده کړو ته لاسرسی نه لري. ځکه ټيټ اقتصادي وضعیت یې ژوند اغېزمنوي او نشي کولی ښې زده کړې وکړي (ممکن په سطح کې سره برابرې وي خو د کیفیت له اړخه هیڅکله نه برابرېږي).
د زده کړو تشه بیا د غریبانو کاري ژوند هم اغېزمنوي او نشي کړی مناسبه دنده ومومي. او یا هم د دندو په موندلو کې د نورو سره رقابت وکړي. وروسته لکه څرنګه چې تاسو په لاندیني دوران کې وینی همدا ځوان غریبه کورنۍ جوړوي او په دې توګه بل غریب نسل رامنځ ته کېږي.
اصلي مطلب ته راګرځم هغه دا چې زده کړې د غربت څخه د خلاصون اصلي کلي ده. که څه هم زمونږ په هېواد کې د زده کړو سطحه تر نورو هېوادو ټيټه ده خو بیا هم د ښوونځیو په خلاصون د زده کړو شرایط برابروي. له دې هاخوا په کورني چاپېریال کې هم زده کړې کېږي. باسواده او تکړه میندې زیارکښ نسلونه روزي. له همدې کبله د نجونو د ښوونځیو تړل ټولنه فقر ته بیایي!
کاش افغان ولس او چارواکي په دې واقیعت پوهېدی!
https://twitter.com/assemmayar1

28/06/2023

27/06/2023

کانګو(CCHF) څه ډول ناروغي ده!؟
د اختر لپاره زياته مهيمه مثله
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ
د(Crimean - Congo hemorrhagic fever)
کریمیا ـ کانګو وینه بهوونکې تبې ناروغۍ یوه ساري،ویروسي او وژونکې ناروغي ده،چې د سپږې ماننده حشرې کنې پواسطه له حیواناتو انسانانو او له انسانانو څخه نورو سالمو اشخاصو ته انتقالیږي.
کانګو په پسونو، غواګانو،اوزو او نورو حیواناتو کې د خفیفې تبې په شکل موجوده وي چې انسانانو ته د مستقیم تماس له لارې له سرایت وروسته په بارز شکل اعراض او اعلایم ورکوي.
په عمومي ډول د کانګو د ویروسي ناروغۍ خفیفه تبه اعراض او اعلایم له 3 یا 4 ورځو نیولې تر 12 یا 13 ورځو پورې دوام کوي.

کانګو څه ډول انتقالیږي:
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ــ د کانګو ناروغي د خپلې عاملې حشرې،کنې پواسطه د حیواناتو یا انسانانو د چیچلو له لارې.
ــ د کانګو په ناروغۍ د اخته ذبحه کړای سوي حیواناتو له وینې سره د انسان د وجود د یوې حسې په تماس کې راتللو سره.
ــ په ناپامۍ سره د لاس پواسطه د کنې وژل.
ــ د کانګو په ناروغۍ د اخته ناروغ له وینې یا بدن سره د روغ شخص د تماس له لارې.

د کانګو په ویروسي ناروغۍ اکثرأ
قصابان
ډاکتران
روغتیایي کارمندان
څارونکي او د ناروغانو د کورنیو د غړو د اخته کیدو چانس زیات وي.
ځکه یاد اشخاص په مسقیم ډول د ناروغ د وینې،مایعاتو او، بدن سره د ناپامۍ پر مهال په ارتباط کې راځي.

د کانګو اعراض:
ــــــــــــــــــــــــــ
ــ شدیده تبه
ــ سر دردي
ــ زړه بدوالی
ــ د عضلاتو درد
ــ د خیټې درد
ــ اسهالات
ــ د سترګو د سپینې طبقې سوروالی
ــ د رڼا سره حساسیت
ــ د ورمیږ درد او شخوالی
ــ ستړیا او عصبانیت
ــ بې خوبي او نارآمي
د کانګو د ناروغۍ په پرمختللې حالت کې د ناروغ
پوستکې کې لومړی د وینې د انتاني کیدو له امله سره رشونه پیدا کیږي چې وروسته د پوستکي د شین کیدو لامل کیږي. په عاجله واقیاتو کې له خولې او پزې څخه وینه بهیدنه جریان پیدا کوي. د پورته علایمو سره يو ځای
په استفراغ او غایطه موادو کې د وینې موجودیت د کانګو ناروغي تصدیقوي.

له کانګو ناروغۍ څه ډول مخنیوی وکړو؟
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ــ د حیواناتو د ذبحې کولو پر مهال باید له محافظتي وسایلو لکه عینکو دستکشو او اوږد چپن ماننده لباس څخه استفاده وسي.
ــ د حیواناتو په وینه له منتنو لوازمو لکه چاقو لوښي او نورو سره له تماسه باید مخنیوی وسي.
ــ د حیواناتو له ذبحې کولو وروسته ژر تر ژره باید جامې بدلې او لاسونه په پاکو،صحي اوبو او صابون پریمینځل سي.
ــ هغه ناروغان چې په کانګو ناروغۍ اخته وي ډاکتران یې باید په وړاندې له ځانګړو ماسکونو او دستکشو استفاده وکړي
او د وینې اخیستلو پر مهال باید له جدي پاملرنې کار واخلي.
ــ د حیواناتو د نیمې خامې او پخې غوښې له خوړلو باید ډډه وسي.
ــ هغه خلک چې د سارویو ساتنه کوي باید هڅه وکړي
د څارویو د ساتنې ځای تل پاک وساتي او دوا پاشي هیره نه کړي.
ــ د ناروغۍ د اعراضو او علایمو له ښکاره کیدو سره سم
باید ډاکتر ته مراجعه وسې.
تر څو په ښه شکل د ناروغۍ تداوي صورت ونیسي.
ځکه د ګانکو وژونکې ناروغۍ پخپل وخت له تداوۍ او درملنې سره د رغیدو وړ ده.

کاپي

25/06/2023

I am pleased to announce that our paper "Studies on prevalence of bovine gastrointestinal parasites (GIP) in Arghandab district of Kandahar province in Afghanistan" has been published in the Springer Journal Part of Comparative Clinical Pathology is now accessible online.
https://link.springer.com/article/10.1007/s00580-023-03495-w

Note:Everyone entrusted in reading complete paper please comment me on post.

Helminth infections are one of the major constraints on livestock enterprises and cause great economic loss in Afghanistan. There is lack of data available on gastrointestinal parasites (GIPs) of cattle in the Arghandab district of Afghanistan. The present investigation aimed to study the prevalence...

13/02/2023

https://youtu.be/EY79FaApJ-g

This video will help you to calculate the needs of cattle in terms of energy which afterwards will give you a great result. You can find the energy for:Maint...

21/01/2023

Food Feed Fuel ⛽️ Fertilizer and Finance

په کليوالي سيمو کي د معيشت د ژغورلو او د غربت د لمنځه وړلو لپاره بايد نوموړي منابع بزګرانو ته په کاپي اندازه او اسانه شرايطو وړاندې سي:
انساني غذا (لوبيا، نخود، غنم، اوړه....)
حيواني غذا (د چرګانو دانه، کنجاړه...)
د انرژي منابع(تيل، سولر...)
سره (امبار)
په اسانه شرايطو، پر وخت او کاپي اندازه مالي منابع (پورونه)

24/11/2022

د عاصم مايار نظر ولولي:
ځینې ځوانان شکایت کوي چې راتلونکي ته هېله او انګېزه نشته. او له امله یې درس نشي ویلی. ورته لاندې سپارښتنې لرم:
۱. ما هم د ط/لبانو د تېر حکومت پرمهال ښوونځي ولوست، انګلیسي ژبه مې زده کړه. د کرزي د لومړنیو کلونو پر مهال مې روانې انګلیسي خبرې کولې. د کار د مارکېټ له شرایطو سره برابر وم.
۲. په یاد ولرئ تاسو د اوس مهال لپاره زده کړې نه کوئ. راتلونکی به داسې نه وي حتمي به فرصت په لاس درځي. د اوږد مهال لپاره پلانونه جوړ کړئ.
۳. دومره باید زده کړئ چې پرې د کار مارکېټ تحلیل کړی. که مو دا کار وکړی شو حتمی ځان ته کار هم برابرولی شئ. او له امله یې د ژوند په چارو کې وروسته نه پاتې کېږئ.
۴. یوازې په حکومتي دنده پسې مه کېږئ. د خصوصي برخې په کاروبار کې دومره ځان ورسوئ چې حکومت درته محتاج وي.

Post-doctoral researcher. Climate, Water, Drought, Floods, Rivers, Food security

03/10/2022

سمارټ کرنه یا Digital Agriculture:
زما پر لیکنه ډېرو ځوانانو د دغه ډول بحثونو سره علاقه وښوده. له همدې کبله به په راتلونکي کې له متخصصینو سره ځینې خپرونې تنظیم کړو. خو تر هغې دمخه به ښه دا وي څو د دې موضوع په اړه څه نا څه ولیکو. دا لیکنې که څه هم اوس مستقیما کروندګر ته نه رسېږي خو د کرنې محصلینو ته د ماسټرۍ او نورو زده کړو لپاره ښه لیدلوری ورکولی شي. دا ځکه چې افغانستان متاسفانه تر اوسه د سمارټ کرنې چې Agriculture 4.0 یې هم بولي ډېر لېرې دی.
سمارټ کرنه په حقیقت کې د پرمختللې نړۍ د څېړنو موضوع ده چې غواړي پر مټ یې په راتلونکي کې د ډېرېدونکي نفوس اړټیا د اوسنۍ کچې کرنیزې ځمکې پر مټ پوره کړي. ځکه پرمختللو هېوادونو کې کرنیزې ځمکې تر اعظمي حده پراخې شوې دي او نورې نه پراخېږي. بله ستونزه د اوبو د محدودیت ده چې کچه یې ثابته ده او نورې اوبه نشته څو نوره کرنه پرې خړوبه شي. خو برعکس نفوس بیا ډېرېدونکی دی چې دا په کرنه فشار راوړي. له همدې کبله نړیوالو ادارو د نړۍ ټوله کرنیزه ساحه او د هغو د محصولاتو کچه معلومه کړې، او د هغې پر بنسټ خوراکي مصونیت اټکلوي.
سمارټ کرنه یو ډېر لوی بحث دی چې د کرنې، محصولاتو راټلولو، پروسس، مارکېټ او مصرف کوونکو پورې بشپړ سایکل په کې شامل دي. په سمارټ کرنه کې د دقت په لوړو غواړي تولید لوړ او د ضایعاتو مخنیوی وکړي څو په ۲۰۵۰ کې چې د نړۍ نفوس له ۹ میلیاردو اوړي، خواړه برابر کړي. د کرنې په څلورم نسل کې به هغه وسایل کارول کېږي چې له انټرنټ سره وصل وي او په ژوندۍ بڼه به د خاورې، نبات/مېوې، د وضعیت او نور اړوند معلومات مرکز ته لېږي. دا چې ډېرې دېټا به راغونډېږي، نو پروسس به یې هم پر مصنوعي ذکاوت یا Artificial intelligence ترسره کېږي. په دې ډول به دقت بیخي لوړ شي. همدارنګه به د ټرانسپورټ او مارکېټ نور معلومات هم راټولېږي څو په اغېزمن ډول خواړه ور ورسول شي. (په کرنه کې د تکڼالوژۍ کارونې ډېرې بڼې شته چې غواړم په راتلونکي کې یې څه نا څه در وپېژنم.)
لکه څرنګه چې لولئ، مونږ له دې مرحلې ډېر وروسته یو. او د افغانستان کرنه لا تر اوسه دریم نسل ته نه ده رسېدلې. خو د دغو مفاهیمو په اړه خبراترې مرسته کوي څو زمونږ راتلونکی نسل یې په اړه معلومات ترلاسه او وروسته ژر په ټولنه کې پلی کړي. دا ځکه چې د افغانستان کرنیزه ځمکه هم نه ده پراخه شوې، اوبه د نه مدیریت له کبله لږ دي خو نفوس بیا تر ۳ برابره ډېر لوړ شوي. له همدې کبله په هغو سیمو کې چې لږ اوبه او ډېره ځمکه لري (لکه د هلمند سیند حوزه) کولی شو د لږ اوبو په مرسته ډېر ځمکه خړوبه او بیا ډېر محصول ترلاسه شي. که دا کار ونشي د نفوس د ډېرېدو له کبله به فقر ورځ تر بلې ډېر شي!
https://twitter.com/assemmayar1

Copy from Mayar Sahib.

03/10/2022

د ميدان وردګو ولايت خوندور سيب وخوري خپل صحت تظمين کړي او د بزګر اقتصادي ملاتړ وکړي.

17/09/2022

11/09/2022

په هیواد کې د غواګانو د پوستکي (L*D) د مخنیوي او درملني په هکله ډیرو ملګرو پوښتني کړي، لاندي يي درملنه ده هیله ده شریک ېې کړئ چې خلکو ته ورسیږي:
دا ناروغۍ ویروسي ده درملنه نلري، اساسي کار يي تر ناروغۍ وړاندي واکسین کول دي. کله مو چې څاروي ناروغه کیږي نو لاندي کړني ضرور دي:
1. ناروغي په لوړه تبه او د شیدو په کمښت پيل کیږي او ورسته د جلد په مختلفو برخو کې دانې پیدا کیږي، تلفات يي په کمزورو او کوچنیو څارویو کې 10 ٪ دي.
2. ناروغ څاروي مو له روغو بیل کړئ، د امکان تر حده څاروي له مچانو، او حشراتو وساتئ.
3. ناروغو څارويو ته د تبي درمل ور کړئ
4. د دوهمی عفونت د مخنیوي لپاره لویو څارویو ته اینروفلوکساین او کوچنیو ته جنټامایسن زرقي ور کړئ.
5. غیر حامله څاوریو ته یو دوز ایورمیکیټین ور کړئ او ۴۸ ساعته وروسته يي تکرار کړئ.
6. د حیوان په جلد باندي د ډیټول لوشن وهل هم ګټمن دي.
7. Non-Steroidal Anti-Inflammatories (NSAIDs) حیوان ته ګټمن دي.
8. د ډیکسا میتازون له ورکولو په کلکه ډډه وکړئ.
9. دا ناروغۍ د وجود دفاعي سیستم کمزوری کوي ځکه خو بي کمپلیکس او ویټامین اي سلینیوم ور کول ډیر ګټمن دي.
10. په دې موده کې څاروي ته استراحت په کار ده څړځای ته یې مه بیایاست.
11. دې وخت کې څاروي ته د وښو سربیره پریمانه پاکي اوبه، آرداوه، مولټي ویټامین جمعه منرال پوډر او کنجاړه ور کول هم ګټمن دي.

21/08/2022

Milk and dates are the favorite food of Prophet Muhammad (PBH).

12/08/2022

د چرګانو د فارم جوړول؛
دچرګانو فارم د جوړولو لپاره عمومي سپارښتنې

د فارم ودانول: د چرګانو لپاره د فارم د جوړولو اصلي موخه داده چې دغه ژوي له ناسمې هوا( ډیره تودوخه، ډیر ساړه، باد او باران) او همدا شان د وحشي ژوو له زیان څخه وساتو او په عین وخت کې هګۍ اچوونکو چرګانو ته د هګۍ اچولو لپاره یو مناسب ځای برابر کړو.

پلان جوړونه: د فارم د ودانۍ له ډیزانه مخکې د فارم خاوند باید پرېکړه وکړي چې د کوم ډول چرګانو (هګۍ اچوونکي او که غوښینو) د ساتلو هوډ لري او په کوم ډول یې ساتې. په عمومي توګه د چرګانو د ساتلو لپاره دوه ډوله فارمونه شته. یو، هغه ودانۍ چې د غوښینو چرګانو د ساتنې لپاره جوړېږي یعنی تړلی سالون. او بل هغه چې د هګۍ اچوونکو چرګانو لپاره په پام کې نیول کیږي یو تړلی سالون له بهرني انګړ سره.

د فارم طرحه یا ډیزاین: د چرګانو د روزلو لپاره د یوه فارم ښه ډیزاینول د ګڼو ستونزو مخه نیسي او د چرګانو له روغتیا سره ستره مرسته کوي. د فارم ودانۍ باید داسي ډیزاین شي چې په معتدلو سیمو کې تودوخه وساتي او په ګرمو ځایونو کې مناسبه هوا چرګوړو ته چمتو کړي او د زیات ګرمیدو مخه ونیسي.

د هوا د تبادلې سیستم: په فارم کې د هوا د تبادلې د یوه ښه سیستم درلودل د چرګوړو د روغتیا لپاره ډیر اړین دی. د فارم د تودوخې درجه نه باید ډیره سړه او نه هم ډیره توده وي. د هګۍ اچوونکو چرګانو د ساتلو لپاره د داسې یو تړلي فارم جوړول ګټور دی او سپارښتنه کیږي چې بهرنی چپریال هم ولري او د بهرني چاپیریال شاوخوا په جالیو بند وي. د فارم تل (لاندنۍ برخه): د فارم لاندنۍ برخه باید د ۱۰ سانتي مترو په ژورتیا په داسې بڼه سمنټ شي چې اوبه یې په آسانۍ سره ووځي. د فارم دیوالونه هم باید له ۲۰ تر ۳۰ سانتی متره پوري سیمنټ کړو او په عین وخت کی مایل والی دغولي هم په نظر کی باید ونیول شی. د فارم د غولي او دیوالونو سیمنټ کول د فارم اینځل، پاک کول او ضد عفوني کول آسانه کوي. که د فارم لاندنۍ برخه له خاورو څخه جوړه وي نو مخکې له دې چې د چرګانو یوه نوې ډله فارم ته راوړل شی ښه به داوي چې لومړی باید هغه زړه خاوره په نوې او پاکې خاورې بدله کړو.

30/07/2022

د اقليمي بدلون د منفي تاثيراتو کمولو حل لاره:
۱.لږ تر لږه ۲۵۰ ته بايد د افغانستان د اوبو لوي بندونو تعداد ورسيږی.
۲.لږ تر لږ ۳۰ داني چيک ډمونه بايد په هر ولايت کي جوړ سي.
۳. هر څاڅکي سيلابي اوبه بايد زخيره کړل سي.
۴. هر ډول د ماهيانو او مرغانو ښکار بايد د لسو کلو لپاره بند سي.
۴. ځنګلونه دي بيا احيا سي او نوي ځنګلونه بايد جوړ سي.
۵. د ریګونو د يوه ځايه بل ځاي ته تګ مخنيوي دي د wind breaker په واسطه وکړل سي.
۶. د اوبو سپما په هکله دي عامه پوهاوي زيات سي.

27/07/2022

-face { font-family: 'Noto Serif'; font-style: normal; font-weight: 400; src: url(https://fonts.gstatic.com/s/notoserif/v21/ga6Iaw1J5X9T9RW6j9bNfFcWbQ.ttf) format('truetype'); } -face { font-family: 'Noto Serif'; font-style: normal; font-weight: 700; src: url(https://fonts.gstatic.com/s/no...

23/07/2022

په خوست کې د غواګانو د اوسنۍ ناروغۍ په اړوند اکثره پوښتنې د شیخ زاید پوهنتون د وترنرۍ استاد اجمل خوستي په لاندې علمي مقاله کې حل دي

لمپي سکین ناروغي (lumpy skin disease)
ياده ناروغي د غواګانو يوه ساري ناروغي ده سببي عامل يې د Poxviridae د فاميل يو ويروس دی چې د Neethling virus په نوم هم يادېږي. ياده ناروغي په حيوان کې د لوړې تبې، په پوستکي او مخاطي غشا (په شمول د تنفسي او هضمي سيستم) کې ګڼ شميرسطحي لمف نودونو لويدلو(د ۲-۵ سانتي مترو يا هم د ۱-۲ انچو په اندازه لويوالی لري) مشخص کيدای شي. په ناروغۍ اخته غواګانو کې د سينې په برخه کې اذيمايي (edematous) پړسوب او د ګډوالی تر سترګو کيږي. ياد ويروس د غواګانو په يوه رمه کې په لوړه کچه اقتصادي زيانونه رامنځ ته کوي. کوم څاروي چې له يادې ناروغۍ صحت مومي د هغوی پوستکی د صنعت له نقطه نظره د ارزښت وړ نه دی. علاوه پردې د يادې ناروغۍ په سبب حيوان مزمن ډول کمزوری، د شيدو په توليد کې کموالی، کمزوري وده او نمو، عقامت، د جنین سقط او ځینې وخت مړینه تر سترګو کيږي.
په څاروي کې د ويروس د اخته کيدو يوه اونۍ وروسته تبه رامنځ ته کیږي. دغه لومړنۍ تبه ممکن 410C ته پورته شي چې تر يوې اونې دوام کوي. په دې وخت کې، ټول سطحي لمف نودونه غټيږي. د نوډولونوِغټيدل چې د ناروغۍ له عمده ځانګړنو څځه شميرل کيږي، وجود ته د ويروس د داخليدو ۷-۱۹ ورځې وروسته واقع کيږي. د نوډولونو د ظاهريدو سره سم د سترګو او پوزې څخه د چرګينو افرازاتو جاري کيدل هم تر سترګو کيږي. نوډولر افتونه ممکن د پوستکي ډرميس او اپيډرميس طبقې په ناروغۍ مبتلا کړي ولې ممکن ياد افتونه عضلي برخې ته هم زيان واړوي. ياد افتونه د بدن په ټولو برخو کې تر سترګو کيدای شي ( په ځانګړي ډول د سر، غاړې، غولانځې، د خصيو پوښ او ف*ج په برخه کې). په پوستکي کې موجوده افتونه ممکن ډير ژر صحت ومومي ولې ځينې وختونه ياد افتونه په ژورو زخمونو بدليږي. په لومړيو کې رامنځ ته شوي نوډولونه کريمي سپين رنګه افرازات لري. کوم نوډولونه چې د سترګو، پوزې، خولې، ريکتوم، غولانځې او تکثري سيستم په مخاطي غشاو کې رامنځ ته کیږي ډير ژر په زخمونو بدليږي چې همدا زخمونه د ويروس لرونکي دي او د ويروس په خپرولو او انتقال کې رول لري.
د لمف سکن ناروغۍ په ملايمو واقعاتو کې د ناروغۍ کلینيکي نښې د Bovine Herpesvirus -2 سره اشتبها کيږي.
تاريخچه(History)
د لمف سکن ناروغي (lumpy skin disease) د لومړي ځل لپاره په 1929 کې په زامبیا کې د ساري ناروغۍ په توګه ولیدل شوه. په پیل کې، فکر کیده چې دا د زهري کولو یا د حشراتو د چیچلو لپاره د حساسیت پایله ده.
وروسته ياده ناروغي په کال ۱۹۴۳ م او ۱۹۴۵ م کال کې په Botswana, Zimbabwe, Republic of South Africa کې وليدل شوه. په کال ۱۹۴۹ م کال کې په جنوبي افريقا کې تقريبا ۸ ميليونه غواګانې په دې ناروغۍ اخته شوي. په ټوله افريقا کې (Somalia,Tanzania,Sudan, Kenya, او Cameroon) ناروغي د ۱۹۵۰-۱۹۸۰م کالونو کې په جريان کې خپره شوه.
په کال ۱۹۸۹ م کې د يادې ناروغۍ پيښې په اسرائيلو کې وليدل شوې.
په کال ۱۹۸۹ م د اګست او سيپتيمبر مياشتو په جريان کې تقريبا د ۱۴-۱۷ لوی او واړه فارمونه په ياده ناروغۍ اخته شوي دي.
په بنګله ديش کې د يادې ناروغۍ راپور په کال ۲۰۱۹ م کال کې ورکړل شوی. چې له امله يې ۵۰۰۰۰۰ څاروي په ياده ناروغۍ اخته شوي وو.
په سوريا، لبنان او اوردون کې د يادې ناروغۍ پيښې په ۲۰۱۲-۲۰۱۳ م کالو کې راپور ورکړل شوی.
په ايران کې د يادې ناروغۍ راپور په کال ۲۰۱۴ م کال کې ورکړل شوی.
په پاکستان کې د يادې ناروغۍ لومړنۍ پيښه په ۲۰۲۲ م کال د جنوري مياشتې په اخرو کې د سند ایالت کې رامنځ ته شوي
په افغانستان کې د يادې ناروغۍ لومړنۍ پيښه په ۲۰۲۲ م کال د جون مياشتې په اولو کې د خوست ولايت عليشيرو ولسوالی اړونده قدمو سيمې څخه راپور ورکړل شوی دی چې تر دې وخته ناروغي د خوست ولايت په ټولو ولسواليو او حتی د راپورونو په بنا د ناروغۍ پيښې په پکتيا او پکتيکا ولايتونو کې هم ليدل شوي دي.
د ناروغۍ عامل:
د لمف سکن ناروغۍ ويروس يو DNA ډبل ريښي ويروس دی. ياد ويروس د Poxviridae په فاميل او د capripoxvirus په جنس پورې اړه لري. په ياد جنس کې د goatpox، sheeppox او lumpy skin disease virus شامل دي . ياد ويروسونه د هر ميزبان لپاره ځانګړي دي. د L*DV د انتې جنيک ساختمان له نقطه نظره د sheeppox او goatpoxvirus سره نږدې شباهت لري. که څه هم ياد ويروسونه جدا جدا سترينونه دي ولې په سيرولوزيک معايناتو کې د دوی فرق کول ناممکن دی. ياد ويروس د 550C کې د 2 ساعتونو او په 650C کې د 30 دقيقو په موده کې له منځه ځي. کوم ويروسونه چې له صحت شوو نوډولونو څخه لاس ته راځي کولای شو په -800C کې تر 10 کالونو وساتو. ياد ويروس په لوړ الګلي او په لوړ تيزابيت کې حساس دی.
اپيديمولوژي:
الف. د اخته کيدنې او مړينې اندازه: د لمفی سکن ناروغۍ د اخته کيدنې او مړينې په کچه کې خورا لوی توپير شتون لري او په دې برخه کې ګڼ شمير فکتورونه داخل دي: جغرافيايي موقيعت، اقليم، د فارم مديريت، تغذيوي حالت، د څاروي عمومي وضيعت، د غواګانو نسلونه، معافيت حالت، د مختلفو وينه زبيښونکو حشراتو موجوديت او د ويروس ويرولانس. په ناروغۍ د اخته کيدنې سلنه د 45%-5% پورې دی. د مړينې سلنه د 30-45% پورې رسيږي. د اخته کيدنې او مړينې دا سلنه په مختلفو سيمو کې فرق کوي.
ب. د ناروغۍ په وړاندې حساس څاروي: د لمف سکن ناروغۍ ويروس غواګانې، زيبوس (zebus) او impalas په ناروغۍ اخته کوي. د يادې ناروغۍ پر وړاندې د غواګانو د Bos ta**us نسلونه (نري پوستکي لرونکي غواګانې) لکه هولستين فريز او جرسي نسلونه ډير لوړ حساسيت لري.
د ډبل پوستکي لرونکي Bos indicus نسلونه د مثال په توګه Afrikaner cattle breed چې يو کراس نسل دی په دا ډول نسلونو کې د يادې ناروغۍ شدت کم وي. ممکن Bos indicus نسل د Bos Ta**us نسل په نسبت د خارجي پرازيتونو په مقابل کې کم حساسيت له ځانه څرګند کړي. په کم عمره خوسکيو او هغه غواګانو کې چې زياتې شيدې توليدوي د ناروغۍ کلینيکي نښې وخيمې وي. ولې بايد يادونه وکړو چې غواګانې په هر عمر کې د يادې ناروغۍ په وړاندې له ځانه حساسيت ښودلی شي.
ج. انتقال: د يادې ناروغۍ د انتقال په اړه تر اوسه دقيق معلومات شتون نه لري. ولې په لوړه کچه حرارت او رطوبت د يادې ناروغۍ د منځ ته راتلو لپاره مساعد کوونکي فکتورونه ګڼل کيږي. ياده ناروغي معمولا د لوند دوبي او مني په میاشتو کې ډیر پیښیږي ، په ځانګړي توګه په ټیټو سیمو کې یا د اوبو نږدې ځایونو کې، په هرصورت، د وچ موسم په جریان کې هم پیښې رامنځته کیدای شي. وينه زبيښونکي حشرات په ځانګړي ډول mosquitos او مچان د ناروغۍ په خپريدو کې د ميخانيکي ويکتورونو په حيث دنده سرته رسوي.
د ميزبان معافيتي حالت، بادونه او باراني موسم د ناروغۍ په خپريدو او شدت کې رول لري. ويروس کیدای شي د وينې، پوزې افرازاتو، سترګو ترشحاتو، سپرمونو او د خولې د لعابو له لارې خارجي محيط ته خپور او سالمو څارويو ته انتقال شي. ناروغي کيدای شي وړو خوسکيو ته د شيدو د رودلو له لارې هم انتقال شي. ويروس په غايطه موادو او ادرارو کې شتون نه لري. د نورو پوکس ویروسونو په څیر، کوم چې ډیر مقاومت لري، L*DV کولی شي په اخته نسج کې د 120 ورځو څخه زیات دوام وکړي.
معافيت (Immunity)
مصنوعي معافیت: د L*DV په وړاندې د معافیت رامنځته کولو لپاره دوه مختلف طریقې شتون لري. په سویلي افریقا کې، د ویروس د Neethling نوعه د لومړي ځل لپاره د چرګانو د هګیو د chorio-allantoic په غشا کې د 20 ځله کشت کولو ورسته د واکسین وایرس په ډول سره لاسته راغله، چې اوس د واکسین ویروس په حجروي کشت (cell culture) کې هم وده کوي.
په کینیا کې، د پسونو یا وزو د پاکس ویروسونو څخه تولید شوي واکسین دا وښودله چې په غواګانو کې د معافیت رامنځته کولای شي. په هرصورت، په پسونو او وزو کې چې نوموړی وایرس د معافیت لپاره په کومه اندازه استعمالیږي هغه اندازه د غواګانو لپاره موثره نده. له همدې امله د پسونو او وزو د پاکس وایرس واکسینونه په هغو هیوادونو کې محدود دي چیرته چې د پسونو او وزو د پاکس وایرس ناروغۍ لا دمخه په پراخه کچه شتون لري، ځکه چې ژوندي واکسین کولی شي د حساس پسونو او وزو نفوس لپاره د انفیکشن منبع یا سرچینه وګرځي.
ددې لپاره چې د L*DV په وړاندې د پوره محافظت څخه مطمین شونو، باید حساسې او ځوانې غواګانې په هر کال کې یو ځل واکسین شي. تقریباً 50% غواګانې د inoculation په ځای کې د (10-20 ملی متره (1⁄2-3⁄4 انچ) په قطر سره پړسوب پیدا کوي. دا پړسوب په څو اونیو کې له منځه ځي. په واکسین کولو سره، د شیدو غواګانې کیدای شي د شیدو په تولید کې لنډمهاله کمښت هم ښکاره کړي.
طبیعي معافیت:
ډیری غواګانې د طبیعي انتان څخه د روغیدو وروسته د ټول عمر معافیت حاصلوي. سربیره پردې، د معافیت لرونکي غواګانو خوسکي د مور څخه انټي باډي ترلاسه کوي او تر 6 میاشتو پورې د کلینیکي ناروغیو په وړاندې مقاومت لري. د دې لپاره چې په مورنۍ انټي باډي کې د مداخلې څخه مخنیوي شوی وی، د 6 میاشتو څخه کم عمر لرونکي خوسکي چې په طبیعي ډول اخته شوو یا واکسین شوو مورګانو څخه تولد شوي وي باید واکسین نشي، او برعکس د حساسو غواګانو څخه زیږیدلي خوسکي هم حساس دي او هغه باید واکسین شي.
کلینيکي نښې:
د ناروغۍ مخفي دوره د 4-12 ورځو پورې په اوسط ډول 7 ورځې اټکل شوي ده.
په ناروغو څارويو کې د بدن حرارت درجه له 40-410C پورې رسيږي چې معمولا تر 6-72 ساعتونو دوام کوي، چې ممکن تر لسو ورځو دوام وکړي.
په ناروغو څارويو کې له سترګو اوښکې بهيدنه، د خولې او پوزې څخه افرازاتو راتلل،
بی اشتهايي
Dysgalactia
عمومي کمزوري
حرکت ته ميلان نه درلودل
د ناروغۍ لومړنۍ کلینيکي نښې په مختلفو څارويو کې فرق کوي، چې زياتره د دوی په مديريت پورې اړه لري نه د دوی په جنس او عمر پورې.
د څارويو په پوستکي باندې ډيرې قوي احاطه شوي نوډولونه رامنځته کيږي. ياد نوډولونه د 1-2 ورځو په جريان کې په ناڅاپي ډول را منځته کيږی. رامنځته شوي نوډولونه ممکن د بدن ټولو برخو ته خپرې شی . غاړه، سر، ف*ج، غولانځه او د سينې برخه هغه برخې دي چې په کې ياد نوډولونه په ښه شان سره څرکنديږي.
2-3 اونۍ وروسته په تدريج سره ياد نودولونه سختيږي او نيکروتيک بڼه خپلوي. د نيکروتيک انساجو او په ساحه کې د شديدو زخمونو موجوديت باکتريايي عفونتونو ته زمينه برابروي او همدارنګه څاروي د myasis په مقابل کې حساس. له بله پلو د lumpy skin ناروغۍ تر ټولو بده اغيزه هغه سينه بغل دی. د ناروغۍ په حاد بڼه کې ممکن په حمل لرونکو څارويو کې سقط رامنځ ته شي. په ښځينه غواګانو کې ممکن دايمي يا هم موقتي عقامت رامنځ ته شي. په نارينه غوايانو کې هم تر يو څو مياشتو عقامت تر سترګو کيږي.

په lympy skin ناروغۍ اخته غوا کوم چې په ګڼ شمير سره د پوستکي نوډولونه لري

تشخيص:
د ناروغۍ تشخيص کې د ناروغۍ کلینيکي نښې او لابراتواري معاينات د پام وړ دي.
د ناروغۍ تفريقي تشخيص:
ګڼ شمير ناروغۍ شتون لري چې د lumpy skin ناروغۍ ته ورته کلينيکي نښې لري. نو د دې لپاره لازمه ده چې د ناروغۍ د دقيق تشخيص او د ناروغۍ د کنترول لپاره لازم اقدامات تر سره شي. په ساحه کې د lumpy skin ناروغۍ سره لاندې ناروغۍ بايد تفريقي تشخيص شي.
Pseudo-lumpy- skin disease
Bovine virus diarrhea/mucosal disease
Demodicosis (Demodex)
Bovine malignant catarrhal fever
Rinderpest
Besnoitiosis
درملنه
دا چې د lumpy skin ناروغۍ سببي عامل ويروس دی نو په همدې اساس ځانګړي درملنه نه لري. خو بيا هم د دوهمي عفونت د مخنيوي لپاره انتې بيوتيک، د التهاب ضد درمل او د بې اشتهايي په منظور له زرقي ويټامينونو څخه کار اخيستل کيږي.
کنترول
د lumpy skin ناروغۍ په کنترول کې قرنطين او د څارويو د حرکت څخه مخنيوي دومره اغيزمن نه تماميږي. ځکه چې ياده ناروغي د وينه زبيښونکي حشراتو او مچانو په مرسته له يوې ساحې څخه بلې ساحې ته انتقالیږي. يواځې د حشره وژونکو درملو په مرسته هم نشو کولای ناروغي کنترول کړو، نو لازمه ده د حشره وژونکو درملو سره نورې بوی لرونکي سپرې ګانې استعمال کړو.
د lympy skin ناروغۍ د له منځه وړلو په موخه بايد لاندې نقاط جدي په پام کې ونيول شي:
قرنطين
د حشراتو کنترول
د ناروغو څارويو له منځه وړل
د مړو جسدونو سوځول او يا هم د خاورو لاندې کول
په هغه خونو او غوجلو کې چې د يادې ناروغۍ په سبب څاروي له منځه تللي بايد ضد عفوني شي.
د lympy skin ناروغۍ د کنترول په موخه يواځينې معافيت منځ ته راوړل دي. چې په دې موخه کولای شو په اندميک ساحو کې د ژوندي واکسينونو څځه د ناروغۍ په کنترول کې کار واخلو. د OIE د راپورونو په اساس د capripoxvirus څلور سترينونه د واکسين جوړولو په موخه کارول شوي دي.
Kenyan sheep and goat pox virus
Yugoslavian RM 64 sheep pox strain
Romanian sheep pox strain
Lumpy skin disease virus strain

د استاد اجمل خوستي له مقالې څخه