ShadowTail Forest

Σκίουρος : Κοινή ονομασία πολυάριθμων ειδών τρωκτικών θηλαστικών της οικογένειας των σκιουριδών. Η οικογένεια περιλαμβάνει συνολικά περίπου 48 γένη με 480 είδη, διαδεδομένα στην Ευρώπη, στην Ασία, στην Αφρική και στην Αμερική. Ανάμεσα σε αυτά περιλαμβάνονται, εκτός από τους σ., οι μαρμότες (βλ. λ. μαρμότα) και οι κυνόμυες (βλ. λ. κυνόμυς).Οι σ. διακρίνονται γενικά σε δενδρόβιους, εδαφόβιους και ιπ

τάμενους.
Δενδρόβιοι σκίουροι. Πρόκειται για τις τυπικές μορφές σ. με τη χαρακτηριστική μακριά και φουντωτή ουρά. Όπως όλα τα είδη της οικογένειας, έχουν πέντε δάχτυλα στα πίσω πόδια και τέσσερα στα μπροστινά, όλα εφοδιασμένα με γαμψά νύχια. Τα αφτιά τους είναι σχετικά μεγάλα και σε ορισμένα είδη φέρουν τριχωτές τούφες. Τα μικρόσωμα, ευκίνητα και χαριτωμένα αυτά ζώα σκαρφαλώνουν με ευκολία στα δέντρα και μετακινούνται πηδώντας από κλαδί σε κλαδί, συνήθως με τη βοήθεια της ουράς τους που χρησιμεύει ως όργανο ισορροπίας και ως πηδάλιο. Παράγουν χαρακτηριστικούς τσιριχτούς ήχους και είναι δραστήρια μόνο κατά τη διάρκεια της ημέρας. Τρέφονται κυρίως με καρπούς (βαλανίδια, καρύδια, φουντούκια κ.ά.) και σπόρους· περιστασιακά τρώνε επίσης βλαστούς, έντομα, μανιτάρια, αβγά, νεοσσούς κ.ά. Χαρακτηριστική είναι η συνήθεια ορισμένων ειδών, που δεν πέφτουν σε χειμερία νάρκη, να αποθηκεύουν τρόφιμα στο έδαφος ή σε κοιλότητες των δέντρων την εποχή που αφθονούν, τα οποία καταναλώνουν τον χειμώνα. Γνωστότερο είναι το είδος Sciurus vulgaris, ο κοινός ή κόκκινος σ., που είναι διαδεδομένος σε όλη την Ευρώπη και στις εύκρατες περιοχές της Ασίας. Συναντάται σε δάση κωνοφόρων ή φυλλοβόλων και χτίζει τη φωλιά του με κλαδιά πάνω στα δέντρα, όπου περνά το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του. Περιλαμβάνει διάφορα υποείδη, τα οποία διακρίνονται μεταξύ τους από το χρώμα της ράχης, που ποικίλλει από το κοκκινωπό μέχρι το ανοιχτό ή σκούρο γκρίζο και το μαύρο· η κοιλιακή επιφάνεια του σώματος είναι λευκή. Έχει μήκος 40-45 εκ., από τα οποία περίπου τα μισά ανήκουν στην φουντωτή ουρά του. Κατά τις αρχές της άνοιξης, ύστερα από 5-6 εβδομάδες κύησης, τα θηλυκά γεννούν 3-7 μικρά, τα οποία είναι τυφλά και γυμνά· στο τέλος του θηλασμού, που διαρκεί περίπου έναν μήνα, τα σκιουράκια έχουν καλυφθεί ήδη από τρίχωμα. Τον Ιούλιο ακολουθεί συνήθως δεύτερος τοκετός. Το καλοκαίρι οι σ. συσσωρεύουν στις κοιλότητες μεγάλων κορμών δέντρων προμήθειες τροφής για τους χειμερινούς μήνες. Στην Ελλάδα ο κοινός σ. συναντάται κυρίως στα δάση της Μακεδονίας και της Θράκης και είναι γνωστός με την κοινή ονομασία βερβερίτσα. Στην Ελλάδα, και συγκεκριμένα αποκλειστικά στη Λέσβο, συναντάται το ασιατικό είδος Sciurus anomalus, όπου είναι γνωστό με την κοινή ονομασία γαλιά· ο ασιατικός σ. δεν έχει βρεθεί σε καμία άλλη περιοχή της Ευρώπης. Είναι μικρότερος σε μέγεθος από τον κοινό σ. και έχει γκρίζο χρώμα στη ράχη, κοκκινόφαιο στα πόδια, στο κεφάλι και στο πάνω μέρος της ουράς και κιτρινόλευκο στην κοιλιακή επιφάνεια. Είναι κοινωνικό ζώο και δεν κατασκευάζει τη φωλιά του όπως ο κοινός σ., αλλά φωλιάζει μέσα σε τρύπες των δέντρων. Τρέφεται με ελιές, κάστανα, αμύγδαλα, βαλανίδια, καρύδια, νεαρούς βλαστούς κ.ά. Ο σ. αυτός έχει την τάση να κρύβει την τροφή του σε διάφορα μέρη εκτός της φωλιάς του, συνήθως κάτω από το χώμα του εδάφους. Οι πληθυσμοί του ασιατικού σ. στη Λέσβο απειλούνται τα τελευταία χρόνια, γιατί οι κάτοικοι του νησιού τον κυνηγούν ανεξέλεγκτα, συνήθως για να τον βαλσαμώσουν και σπανιότερα για τροφή.Οι δενδρόβιοι σ. είναι πολύ διαδεδομένοι και στη Βόρεια Αμερική, με σημαντικότερα τα είδη: Tamiasciurus hudsonicus (κόκκινος αμερικανικός σ.) και Tamiasciurus douglasii (σ. του Ντάγκλας) με συνολικό μήκος 35-40 εκ.· Sciurus griseus (δυτικός γκρίζος σ.) και Sciurus carolinensis (ανατολικός γκρίζος σ.)· Sciurus niger (σ.-αλεπού) και Sciurus arizonensis (γκρίζος σ. της Αριζόνα). Τα δύο τελευταία είδη, που ζουν μεταξύ της πολιτείας Αριζόνα και του Μεξικού, φτάνουν σε συνολικό μήκος 60 εκ. Οι μεγαλύτεροι σ. ζουν στη νοτιοανατολική Ασία και ανήκουν στο γένος Ratufa· μεταξύ αυτών, ξεχωρίζει ο γιγάντιος σ. της Σρι Λάνκα, Ratufa macrura, που μπορεί να ξεπεράσει σε μήκος το 1 μ., συμπεριλαμβανομένων και των 60 εκ. που καταλαμβάνει η ουρά. Το αφρικανικό είδος Myosciurus pumilio, γνωστό και ως πυγμαίος σ. της Αφρικής, είναι ο πιο μικρόσωμος σ., με συνολικό μήκος 12-13 εκ.Το αμερικανικό είδος Sciurus arizonensis, γνωστό ως γκρίζος σκίουρος της Αριζόνα. Ο κοινός ή κόκκινος σκίουρος (Sciurus vulgaris) της Ευρώπης ζει και στα δάση της Ελλάδας, κυρίως στη Μακεδονία και στη Θράκη.
Εδαφόβιοι σκίουροι. Οι σ. αυτοί έχουν γενικά ρωμαλέο σώμα και ισχυρά πόδια με γαμψά νύχια για το σκάψιμο στοών στο έδαφος, μέσα στις οποίες ζουν. Γνωστότεροι είναι οι εδαφόβιοι σ. του γένους Spermophilus (βλ. λ. σπερμόφιλος)· το είδος Spermophilus citellus (ή Citellus citellus) συναντάται και στην Ελλάδα. Σε στοές του εδάφους ζουν επίσης οι σ. του γένους Tamias, οι οποίοι αναφέρονται διεθνώς με την ονομασία τσίπμανκ (chipmunk). Τα περισσότερα είδη του γένους αυτού συναντώνται στη Βόρεια Αμερική και χαρακτηρίζονται από καστανοκόκκινο τρίχωμα με ασπρόμαυρες ρίγες στο σώμα, στην ουρά και στο πρόσωπο. Εδαφόβιος σκίουρος του γένους Tamias, που ζει στην Καλιφόρνια.
Ιπτάμενοι σκίουροι. Οι ιπτάμενοι σ. είναι δενδρόβιοι αλλά διακρίνονται από την παρουσία μιας δερμάτινης μεμβράνης (πατάγιο) που εκτείνεται στα πλευρά του σώματός τους, ενώνοντας τον λαιμό και τα δύο ζεύγη ποδιών. Με τη βοήθεια της πτητικής αυτής μεμβράνης μπορούν να πραγματοποιούν άλματα μεταξύ των δέντρων και να αερολισθαίνουν σε αποστάσεις 25-60 μ. Οι ιπτάμενοι σ. κατατάσσονται στην υποοικογένεια των πτερομυϊνών, σε αντίθεση με τους προηγούμενους που ανήκουν στην υποοικογένεια των σκιουρινών. Στην ομάδα αυτή ανήκουν περίπου 14 γένη, διαδεδομένα κυρίως στη νοτιοανατολική Ασία. Οι σ. αυτοί τρέφονται σχεδόν αποκλειστικά με φυτικές ουσίες, ιδιαίτερα με σπόρους και φρούτα, τα οποία αναζητούν κατά τις απογευματινές και νυχτερινές ώρες. Τα μεγαλύτερα είδη ανήκουν στο γένος Petaurista και είναι διαδεδομένα από την Ινδία μέχρι την Ιαπωνία και στα νησιά της Σούνδης. Το είδος Petaurista petaurista (κοινώς ταγκουάν) έχει συνολικό μήκος περίπου 1 μ., ενώ υπάρχουν και μεγαλύτεροι αντιπρόσωποι. Η μεμβράνη του εκτείνεται μέχρι τα πλευρά του λαιμού και η ουρά του, η οποία είναι πολύ τριχωτή, φτάνει το μήκος των 55 εκ. Το ταγκουάν ζει κυρίως στη Μαλαϊκή χερσόνησο, ενώ μερικά υποείδη του βρίσκονται στην Κίνα και στην Ταϊλάνδη.Στα δάση της βορειοανατολικής Ευρώπης ζουν λίγα είδη ιπτάμενων σ., μεταξύ των οποίων το Pteromys volans, το μήκος του οποίου δεν ξεπερνά τα 30 εκ., περιλαμβανόμενης και της ουράς. Από τους αμερικανικούς ιπτάμενους σ. αναφέρονται τα είδη Glaucomys sabrinus και Glaucomys volans, τα οποία είναι διαδεδομένα στο βόρειο τμήμα της Βόρειας Αμερικής και στις νοτιοκεντρικές και ανατολικές περιοχές των ΗΠΑ, αντίστοιχα. Το μήκος τους κυμαίνεται μεταξύ 25-30 εκ.Λόγω των παρόμοιων ανατομικών χαρακτηριστικών και συνηθειών τους, ονομάζονται ιπτάμενοι σ. και μερικά τρωκτικά του γένους Anomalurus, διαδεδομένα σε διάφορες περιοχές της Αφρικής· τα ζώα αυτά ανήκουν, ωστόσο, στην οικογένεια των ανωμαλουριδών (βλ. λ. ανωμάλουρος) και όχι των σκιουριδών. Εσφαλμένα αναφέρονται ως ιπτάμενοι σ. και τα μαρσιποφόρα του γένους Petaurus, τα οποία είναι επίσης εφοδιασμένα με πτητική μεμβράνη. Οι ιπτάμενοι σκίουροι είναι εφοδιασμένοι με μια δερμάτινη, πτητική μεμβράνη με τη βοήθεια της οποίας εκτελούν μεγάλα άλματα ανάμεσα στα δέντρα·..