16/10/2023
ပုရွက်ဆိတ်လောကရဲ့ fighter လေးများ (သို့)
မီးပုရွက်ဆိတ်များအကြောင်း
------------------------------------
သာမန်ပုရွက်ဆိတ်များသည် အရိပ်ကောင်းသောမြေ၌ အသိုက်တည်ကြသည်။
ရေတက်လာမည်ကိုကြောက်ကြသည်။
သို့သော်
မီးပုရွက်ဆိတ်များသည် တစ်မူထူးခြား၏။
ကွင်းပြင်ကျယ်ကျယ် နေပူကြဲတဲတွင် အသိုက်တည်ကြသည်။
ရေတက်လာချိန်တွင် ပုရွက်ဆိတ်တစ်အုံလုံးသည် မြစ်ချောင်းတစ်လျှောက်ရွက်လွှင့်ကြသည်။
သဘာ၀မှပေးအပ်ထားသော ဖြုံလောက်သည့် အဆိပ်ကိုပိုင်ဆိုင်ထားသည်။
မိမိတို့၏အဆိပ်ကို သားလောင်းများအတွက် ကာကွယ်ဆေးလည်းအဖြစ်အသုံးပြုကြသေးသည်။
သားရဲများ၊ ပြိုင်ဘက်ပုရွက်ဆိတ်များ၊ သဘာ၀ဘေးအန္တရာယ်များနှင့် ပြည့်နှက်နေသော amazon မိုးသစ်တောတွင် ရှင်သန်ကြရသည့် ကြမ်းတမ်းသောဘ၀ကို တင်ဆက်ပေးသွားပါမည်။
တောင်အမေရိကတိုက်မှ စတင်ခဲ့သော နယ်ချဲ့အင်ပါယာများနဲ့ မိတ်ဆက်ပေးပါရစေ။
ဤတွင် မီးပုရွက်ဆိတ်များအနက် အဆိုး၀ါးဆုံးသောမျိုးစိတ်ဖြစ်သည့် Red Imported Fire Ant ( RIFA ) ( Solenopsis invicta ) ( အနီရောင်မီးပုရွက်ဆိတ် ) များကို စံထား၍တင်ဆက်ပေးသွားပါမယ်။
---------------------------------------
- ဖွဲ့စည်းပုံ ( Caste )
မီးပုရွက်ဆိတ်များတွင်
(1) worker လုပ်သား
(2) Major စစ်သည်
(3) Super Major စစ်သည်ကြီး
(4) Drone အထီး
(5) Queen ဘုရင်မ
ဟူ၍ရှိသည်။
- အပြုအမူ ( Behaviour )
"invicta" ဆိုသည်မှာ Latin ဘာသာစကားဖြစ်ပြီး "invincible ( အနိုင်ယူ၍မရသော )" ဟု အဓိပ္ပါယ်ရသည်။
အလွန်မင်းရန်လိုသော မျိုးစိတ်ဖြစ်သည်။
မီးပုရွက်ဆိတ်များသည် တောင်အမေရိကတိုက်မှစတင်ပေါက်ဖွားလာခဲ့ကြပြီး ကျော်ကြားသော Army Ant စစ်ချီပုရွက်ဆိတ်များ၏ ပြိုင်ဘက်များဖြစ်ကြသည်။
မိမိတို့ပိုင်နက်၊ အသိုက်နှင့် အစာတို့ကို ပြင်းပြင်းထန်ထန်ကာကွယ်တတ်ကြသည်။
အတုပ်ခံရသူကို မီးကဲ့သို့ပူလောင်မှုကို ခံစားစေနိုင်သော alkaloid အဆိပ်တစ်မျိုးပိုင်ဆိုင်ထားသည်။
ထို့ကြောင့်လည်း "Fire Ant / မီးပုရွက်ဆိတ်" ဟုအမည်တွင်သည်။
အန္တရာယ်ကြုံလျှင်ထွက်ပြေးရမည့်အစား မိမိတို့အမြီး abdomen ရှိ အဆိပ်ဆူးကို လေတွင်မြင့်မြှောက်ပြသလျက် အဆိပ်ရည်တို့ကိုညှစ်ထုတ်ကာ တလွှားလွှားေ၀ှ့ယမ်းလျက် ခုခံသည်။
ဘုရင်မနှင့် အထီးများမှလွဲ၍ ကျန်ပုရွက်ဆိတ်အားလုံးသည် အမြင်အာရုံချို့တဲ့ပြီး မျိုးမပွားနိုင်ကြချေ။
----------------------------------------
(1) The Origin ( မူလအစ )
မိုးရာသီ မိတ်လိုက်ရာသီတွင် မီးပုရွက်ဆိတ်ဘုရင်မပျိုများနှင့် ပုရွက်ပျံအထီးများသည် မီတာ ၂၅၀ အမြင့်တွင် ၀ဲပျံလျက် မိတ်လိုက်ပွဲတွင်ပါ၀င်ကြသည်။
အထီးများအားလုံးသည်မိတ်လိုက်ပြီးပြီးချင်း ေသသွားကြသည်။
မိတ်လိုက်ပြီးသော ဘုရင်မများသည် ၂ ကောင်စု ၃ ကောင်စုစီ ကျင်းတူးရန်သင့်တော်သောမြေနေရာကိုရှာကြသည်။
ပြီးသော်အတောင်များကို ချွတ်လျက် ကျင်းတူးကာ မြေအောက်တွင်ခိုအောင်းပြီး ဥများကို အတူတကွစတင်ဥချသည်။
ရက်အနည်းငယ်အကြာတွင် ဥများမှ သားလောင်းအဆင့်ဖြစ်လာသည်။
ထိုအခါ bacteria များနှင့် မှိုများမတွယ်စေရန် မိမိတို့တွင်ရှိသော အဆိပ်ရည်ဖြင့်သုတ်လိမ်းပေးကာ ကာကွယ်သည်။
သားလောင်းများကိုကျွေးရန်အစာကို အသိုက်ပြင်သို့ထွက်၍မရှာကြပေ။
မိမိတို့တွင်ရှိသော မလိုအပ်တော့သည့် တောင်ပံကြွက်သားများကို ခန္ဓာကိုယ်အတွင်းချေဖျက်လျက် သားလောင်းများကို အန်ကျွေးသည်။
အန်ကျွေးသည်များကို စ ားသုံးပြီး မကြာမီတွင် ရုပ်ဖုံးအဆင့်ကိုကျော်ဖြတ်ကာ သက်ကြီးကောင် လုပ်သားပုရွက်ဆိတ်ဖြစ်လာသည်။
ဘုရင်မများသည် ထိုအချိန်ထိ လိုက်လျောညီထွေစွာ စည်းစည်းလုံးလုံးပူးပေါင်းနေကြသည်။
(2) The Battle for the Throne ( နန်းလုပွဲ )
ပုရွက်ဆိတ်အုံတွင် ဘုရင်မ ၁ ကောင်တည်းသာရှိရမည်။
လုပ်သားများစတင်ပေါက်ဖွားလာသောအခါ မီးပုရွက်ဆိတ်ဘုရင်မတို့သည် အချင်းချင်းအားပြိုင်လာကြသည်။
တစ်ဦးနှင့်တစ်ဦး ကိုက်ခဲလျက် ထီးနန်းလုကြသည်။
ရှုံးနိမ့်သူ ဘုရင်မများကို အနိုင်ရသူဘုရင်မကဖြစ်စေ၊ လုပ်သားများကဖြစ်စေ ခေါင်းဖြ တ်၍ကွပ်မြက်သည်။
နန်းလုပွဲအဆုံးတွင် အသန်မာဆုံးသော ဘုရင်မသာ အုပ်စိုးခွင့်ရပြီး ဥ ဥရမယ့်တာ၀န်ကိုရယူသည်။
ဤသို့ဖြင့် အချိန်အတန်ကြာတွင် လုပ်သားအရေအတွက်များပြားလာသည်။
မီးပုရွက်ဆိတ်တို့၏ ကြမ်းတမ်းသောဘ၀သည် ဤတွင်အဆုံးမသတ်သေးပေ။
(3) Brood Raiding ( ပြန်ပေးဆွဲပွဲ )
ထိုအချိန်တွင် အနီးပတ်၀န်းကျင်ရှိ မီးပုရွက်ဆိတ်အုံများတွင်လည်း နန်းလုပွဲများအသီးသီးဆင်နွှဲပြီး၍ လုပ်သားအရေအတွက်ခိုင်ခံ့လာပြီဖြစ်သည်။
ထိုအချိန်တွင် တစ်အုံနှင့်တစ်အုံ ပြန်ပေးဆွဲပွဲစတင်သည်။
ပြန်ပေးဆွဲသည်ဆိုသည်မှာ လုပ်သားအရေအတွက်ကို အသုံးချပြီး အခြားအသိုက်ရှိ ဥနှင့်သားလောင်းများကို အတင်း၀င်ရောက်ခိုးယူခြင်းဖြစ်သည်။
လုပ်သားအရေအတွက်အများဆုံးသော ပုရွက်ဆိတ်အုံသည် အနိုင်ရပြီး ဥနှင့်သားလောင်းများ တောင်လိုပုံနေတော့သည်။
ရှုံးနိမ့်သော ပုရွက်ဆိတ်အုံမှ လုပ်သားများသည်မိမိတို့ ဘုရင်မများကို စွန့်ပစ်လျက် အနိုင်ရသော အသိုက်အတွင်းခိုလှုံသည်။
စွန့်ပစ်ခံရသော ဘုရင်မများသည်လည်း ထိုအသိုက်တွင်းသို့၀င်ကာ အနိုင်ရသူဘုရင်မကို စိန်ခေါ်တိုက်ခိုက်ကြသည်။
တဖန် ၄င်းတို့ထဲတွင်မှ အသန်မာဆုံးသောဘုရင်မသာလျှင် ၃ ၄ အုံစာပေါင်းထားသော ပုရွက်ဆိတ်အုံကြီးကို စိုးစံခွင့်ရပေသည်။
ထို့ကြောင့် အနိုင်ရသူသည် အသန်မာဆုံးများအနက် အသန်မာဆုံးသော ဘုရင်မသာဖြစ်သည်။
(4) Growing ( လုပ်သားဦးရေများပြားလာခြင်း )
ယခုတွင်မှ ဘုရင်မသည် ဥများကို အေးဆေးစွာ ဥချနိုင်တော့သည်။
Major စစ်သည်ကြီးများကို စတင်ပျိုးထောင်လာသည်။
မီးပုရွက်ဆိတ်များသည် ပေါက်ဖွားနှုန်းအင်မတန်မြန်သည်။
၄ လအတွင်း အသိုက်တွင် အကောင်ရေ ၇၀၀၀ ကျော်သွားသည်။
၁ နှစ်ခန့်အကြာတွင် ဘုရင်မသည် နေ့စဥ် ဥပေါင်း ၁၆၀၀ နှုန်းဖြင့် ဥချနိုင်လာသည်။
လုပ်သားများသည် ၃ လသက်တမ်းရှိပြီး၊ စစ်သည်များမှာ ၅ လသက်တမ်းရှိ၍ မီးပုရွက်ဆိတ်အုံတစ်အုံတွင် ပုရွက်ဆိတ်ပေါင်း ၁၀၀၀၀၀ မှ ၂၅၀၀၀၀ အထိရှိလာသည်။
ဘုရင်မသည် သူမ၏အင်ပါယာကို သက်တမ်းတစ်လျှောက် ၇ နှစ်တာစိုးစံသွားမည်ဖြစ်သည်။
(5) Survival ( ရှင်သန်ခြင်း )
မီးပုရွက်ဆိတ်များသည် အင်မတန်ရန်လိုပြီး မိမိတို့ပိုင်နက်ကို ပြင်းထန်စွာကာကွယ်ကြသည်။
အသိုက်၀င်ပေါက်များ များစွာရှိနေပြီး မြေပြင်မှ သိသာစွာမောက်တက်နေသည်။
ဘေးပတ်၀န်းကျင်ရှိ အခြားသောမီးပုရွက်ဆိတ်အုံများနှင့် စစ်ခင်းလေ့ရှိကြသည်။
ထိုစစ်ပွဲများသည်နာရီပေါင်းများစွာကြာလေ့ရှိသည်။
မီးပုရွက်ဆိတ်များသည် အစုံစ ားသတ္တ၀ါများဖြစ်ပြီး အကြွင်းကြံအေ သကောင်များကိုအဓိကစ ားသည်။
အန္တရာယ်ကြုံလျှင် အမြီးရှိအဆိပ်ဆူးကို လေပေါ်သို့မြှင့်မြှောက်လျက် အဆိပ်ရည်များကိုညှစ်ထုတ်ကာ ေ၀ှ့ယမ်းပြီး သားရဲနှင့်ရန်သူပုရွက်ဆိတ်များကို ခုခံသည်။
Amazon မိုးသစ်တောတွင်ရေလွှမ်းခြင်းများမကြာခဏဖြစ်လေ့ရှိသည်။
ထိုအခါလုပ်သားများသည် ဘုရင်မနှင့်ဥများကို ၀န်းရံကာကွယ်လျက် ခြေလက်ချင်းချိတ်ဆက်ပြီး ရေမ၀င်နိုင်သော သက်ရှိဖောင်ကြီးအဖြစ် ရေစီးတိုင်းမျောပါသွားသည်။
အသက်ရှူလိုသောလုပ်သားများသည် ပူဖောင်းများမှုတ်ကာ ရေပေါ်တက်၍ ယာယီအသက်ရှူသည်။
သစ်ပင်၊ ကမ်းစပ်ကို မတွေ့မချင်း ပုရွက်ဆိတ်အုံတစ်ခုလုံးသည် သက်ရှိဖောင်ကြီးအဖြစ် ၁၂ ရက်ခန့်မျှောနေနိုင်စွမ်းရှိသည်။
ရေအောက်မှ လာရောက်တိုက်ခိုက်စ ားသောက်သော ငါးများကိုအန်တုလျက် နောက်ဆုံးတွင်ကုန်းပေါ်သို့ပြန်ရောက်ကာ အသိုက်သစ်တည်ကြသည်။
(6) Reproduction ( မျိုးပွားခြင်း )
မီးပုရွက်ဆိတ်အုံတွင် အကောင်ရေများပြားလာသောအခါ ဘုရင်မသည် လုပ်သားများအား သားလောင်းများကို ဘုရင်မပျိုနှင့် အထီးများဖြစ်လာစေရန် ပျိုးထောင်ဖို့ pheromone ဖြင့်အချက်ပြသည်။
ဤသို့ဖြင့်မျိုးဆက်သစ် ဘုရင်မပျိုနှင့် အထီးများသည် မိုးရာသီမိတ်လိုက်ပွဲတွင် ပါ၀င်ပျံသန်းကြပြီး ရှင်သန်ကျန်ရစ်သူများက ပုရွက်ဆိတ်အုံအသစ်ကို တည်ကြသည်။
ထိုနည်းအတိုင်း မီးပုရွက်ဆိတ်များသည် ဂေဟစနစ်အတွင်းဟန်ချက်ညီစွာရှိနေခဲ့သည်။
(7) Invasion ( ကျူးကျော်ခြင်း )
မိတ်လိုက်ပြီးသောဘုရင်မများသည် လူတို့ကုန်တင်ပို့သော သင်္ဘော၊ လေယဥ်တို့မှ အမှတ်မထင်ပါလာကြပြီး 1930 ၀န်းကျင်တွင် United States, Alabama သို့ စတင်ရောက်ရှိသွားသည်။
ဤသို့ရှင်သန်ရေးနည်းဗျူဟာများပြည့်၀နေသော ဒူပေဒါပေခံမီးပုရွက်ဆိတ်တို့သည် သားရဲမရှိ၊ ကပ်ပါးမရှိသော Alabama တွင်ခြေကုပ်ရသွားကြသည်။
ထို့ကြောင့်လည်း "Red Imported Fire Ant ( အနီရောင်ကုန်ကူးပုရွက်ဆိတ် )" ဟု ခေါ်တွင်သည်။
၄င်းတို့တွင် ထူးဆန်းသော genetic mutation တစ်ခု ပြောင်းလဲဖြစ်ပေါ်လာကြပြီး ဘုရင်မများသည်အချင်းချင်း တိုက်ခိုက်ရမည့်အစား ပူးပေါင်းသွားကြသည်။
နန်းလုပွဲများ၊ brood raiding များမရှိတော့ပေ။
ပုရွက်ဆိတ်အုံတစ်အုံတွင် ဘုရင်မများစွာရှိနေခြင်းကြောင့် မီးပုရွက်ဆိတ်တစ်အုံတည်းတွင်ပင် အကောင်ရေ သန်းဂဏန်းဖြစ်လာသည်။
တစ်အုံနှင့်တစ်အုံလည်း စစ်မခင်းကြတော့ပေ။
အစာရေစာ၊ လူအင်အား၊ ဘုရင်မအင်အားများပင်ထောက်ပံ့လိုက်ကြသေးသည်။
ထိုသို့ဖြင့် အချင်းချင်းချိတ်ဆက်ကူညီကြသော အင်ပါယာကြီး ( Supercolony ) ဖြစ်လာသည်။
ဤတွင် ဒေသရင်းပုရွက်ဆိတ်များ ကံဆိုးမိုးမှောင်ကျတော့သည်။
ဘေးအန္တရာယ်များစွာတို့ကြားတွင်ရှင်သန်ဖွားလာခဲ့ပြီးရှင်သန်ရေးစွမ်းရည်အပြည့်ဖြင့် သန်းနဲ့ချီသော မီးပုရွက်ဆိတ်များကို အန်တုဖို့ရာမစွမ်းနိုင်ကြချေ။
Red Imported Fire Ant များသည် 1918 ကတည်းက ကျူးကျော်ရန်ကြိုးစားနေခဲ့သော မီးပုရွက်ဆိတ်တစ်မျိုးဖြစ်သည့် Black Imported Fire Ant ( Solenopsis richteri ) ( အနက်ရောင်မီးပုရွက်ဆိတ် ) များကိုပင်ဖယ်ရှားပစ်သည်။
Black Fire Ant များနှင့်ပါ မျိုးပွားနိုင်ပြီး ကပြားမျိုးစိပ်များဖြစ်ပေါ်လာစေကာ ရာသီဥတုဒဏ်၊ အပူဒဏ်ကို ခံနိုင်စွမ်းမြင့်မားလာသည်။
ဤသို့နည်းမျိုးစုံဖြင့် ယှဥ်ပြိုင်မှုကို မခံနိုင်တော့သော Black Fire Ant များသည် မြောက်အမေရိကတောင်ပိုင်းတွင် ရှားပါးသောအခြေနေသို့ပင်ရောက်သွားသည်။
Red Imported Fire Ant များသည် အကြွင်းအကြံ အေ သကောင်များသာမက အခြားသောပုရွက်ဆိတ်များ၊ ပုတ်သင်ဥ၊ ငှက်ဥ၊ မြွေဥ၊ မပြေးနိုင်သောသတ္တ၀ါငယ်လေးများ စသဖြင့် အသက်ရှိရာမည်သည်ကိုမဆို သ တ်ဖြတ်ဖို့ကြိုးစားတော့သည်။
ဂေဟစနစ်သည်လည်း ၄င်းတို့ကြောင့် အန္တရာယ်ရှိလာသည်။
အစိုးရသည် Red Imported Fire Ant များလွှမ်းမိုးလာသည်ကို သတိထားမိ၍ ပိုးသ တ်ဆေးများမြောက်များစွာသုံးခဲ့သည်။
ထိုဓာတုဆေးများသည် မီးပုရွက်ဆိတ်များထက် ဒေသရင်းမျိုးစိတ်များကိုသာ ေ သကြေစေခဲ့သည်။
မီးလောင်ရာလေပင့်ခံလိုက်ရသော မီးပုရွက်ဆိတ်တို့သည် အရှိန်အဟုန်ဖြင့် ပျံ့နှံ့တော့သည်။
မီးပုရွက်ဆိတ်များအတွက်နှစ်စဥ် US$ 1 billion အကုန်ကျခံသုံးခဲ့ရသည်။
ပန်းခြံများ၊ ကားလမ်းမများ၊ ပလက်ဖောင်း၊ နံရံ၊ လူနေအိမ်၊ ကွန်ပျူတာ၊ လျှပ်စစ်ပစ္စည်းများတွင်လည်း အသိုက်ဆောက်ဖျက်စီးကြသေးသည်။
ယခုအခါ US, Australia, New Zealand နဲ့ တရုတ်နိုင်ငံ တောင်ပိုင်းသို့ရောက်ရှိနေပြီဖြစ်သည်။
2017 တွင် Japan သို့ပါစတင်ပျံ့နှံ့လာခဲ့သည်။
(8) Stinging Behaviour ( တုပ်ခြင်း )
ရန်လိုသောဗီဇကြောင့် လူများအားမကြာခဏ တုပ်လေ့ရှိသည်။
အသိုက်ကို မတော်တဆနင်းမိလျှင် ပုရွက်ဆိတ်အားလုံးသည် ခြေထောက်ပေါ်သို့အလျှင်မြန်ပြေးတက်သွားကြပြီး အသီးသီးနေရာယူလိုက်ကြသည်။
ပြီးသော် ပုရွက်ဆိတ်တစ်ကောင်မှ စတင်တုပ်ခြင်းဖြင့် pheromone ထွက်လာသည်။
ထို pheromone နံ့ကိုရသည်နှင့်တပြိုင်နက် ကျန်ပုရွက်ဆိတ်များကလည်း ပြိုင်တူ၀ိုင်းတုပ်ကြသည်။
ပျားကဲ့သို့မဟုတ်ပဲ အချက်များစွာတုပ်နိုင်သည်။
Alkaloid အဆိပ်တစ်မျိုးဖြစ်သည့် Solenopsin ဆိပ်သည် တုပ်ခံရသောနေရာတစ်၀ိုက်ရှိ tissue များကိုပျက်စီးစေပြီး ၂ ရက်အကြာတွင် ပြည်တည်နာပေါက်လာပြီး အမာရွတ်သည် ၁ ပတ်ခန့်ကြာနိုင်သည်။
Anaphylaxis ဟုခေါ်သော ပြင်းထန် allergy မရှိလျှင် အသက်အန္တရာယ်မစိုးရိမ်ရပေ။
---------------------------------------
သို့သော် ယခုအခါ ခေတ်မီပိုးသ တ်ဆေးများ၊ Ant bait များ၊ parasite ကပ်ပါးများ စသဖြင့် ခေတ်မီနည်းလမ်းများအသုံးပြုကာ ထိန်းချုပ်နေပြီဖြစ်သည်။
ကံကောင်းစွာဖြင့် ဤမျိုးစိတ်သည်မြန်မာနိုင်ငံသို့ ရောက်ရှိနေပြီဟူသော အထောက်အထားမျိုး မတွေ့ရသေးပေ။
Ants Myanmar
( Pics crd to NewYorkTimes and BugGuide )
