15/05/2022
Genetyka jaszczurek i węży.
Temat interesujący i nadal dla większości osób skomplikowany i niezrozumiały. Celem tego posta jest wyjaśnienie kluczowych zagadnień genetyki w odniesieniu do hodowli gadów.
Na początek najważniejsze definicje, bez których ciężko byłoby zrozumieć resztę artykułu, który napiszę poniżej. To są kompletne podstawy i punkt wyjścia do zrozumienia genetyki.
ALBINO – brak lub niedobór melaniny. Powszechnie mówi się "amelanistyczny".
Wyróżnia się w nim TYROZYNAZĘ UJEMNĄ- albinos, którego komórkom brakuje tyrozynazy i daje w efekcie biało-żółto-pomarańczowe zwierzę o różowych oczach- określany jako T-
oraz TYROZYNAZĘ DODATNIĄ- albinos nie jest w stanie syntetyzować melaniny, ale zdolny jest do syntezy tyrozynazy, co powoduje lawendowo-brązowy kolor skóry. Określa się go jako T+
ALLEL – jeden z dwóch sparowanych genów, które wpływają na dziedziczną cechę.
AKSANTYCZNY – nie ma żółtego koloru
KODOMINACJA – gen, który powoduje, że homozygotyczna forma wygląda inaczej niż forma dzika, a forma heterozygotyczna łączy obie cechy.
DNA (kwas dezoksyrybonukleinowy) – cząsteczki niosące informację genetyczną wszystkich żywych komórek. Gen. Określany również jako "jednostka dziedziczenia".
DOMINUJĄCY GEN – gen, który powoduje, że zwierzę wygląda inaczej niż typ dziki i gdzie forma homozygotyczna i forma heterozygotyczna wyglądają tak samo.
FENOTYP – wygląd zewnętrzny zwierzęcia, spowodowany jego genotypem.
HETEROZYGOTYCZNY GEN (HET)- posiada dwa różne geny dla danej cechy. Zwierzę z jednym zmutowanym i recesywnym genem nie posiada HET'a w swoim wyglądzie, ale jego zmutowany gen może być dziedziczony przez przyszłe potomstwo tego osobnika.
HOMOZYGOTYCZNY GEN – oba geny dla określonej cechy są takie same.
LEUCYSTYCZNY- zwierzę białe o ciemnych oczach.
MELANISTYCZNY- zwierzę bardzo ciemne (często niemal czarne), z powodu dużej ilości melaniny.
POSS HET (MOŻLIWY HET)- zwierzę z hodowli, które ma 50% lub 66% prawdopodobieństwa bycia "heterozygotycznym" dla zmutowanego genu. 66% możliwych Het jest wynikiem łączenia dwóch heterozygotycznych zwierząt razem: 50% potomstwa jest heterozygotycznych, 25% będzie homozygotycznych, a 25% będzie typu dzikiego- czyli classic. Spośród wyklutych zwierząt 66% będzie w rzeczywistości heterozygotycznych dla zmutowanego genu. 50% możliwego Het pochodzi z hodowli gada heterozygotycznego do gada typu dzikiego. Potomstwo będzie typem classic, ale 50% z nich będzie w rzeczywistości heterozygotycznych dla zmutowanego genu i dopiero dalsze rozmnażanie określi, które z nich dają gen Het swojemu potomstwu.
RECESYWNY GEN – gen, który wpływa na wygląd zwierzęcia, jeśli jest obecny w stanie homozygotycznym. Heterozygotyczne zwierzę niosące zmutowany, recesywny gen wygląda normalnie.
Gen ten da potomstwo o takim samym wyglądzie, tylko wtedy gdy zostanie sparowany z identycznym genem.
TYP DZIKI/ CLASSIC – odmiana w jakiej zwierzę zwykle wygląda w przyrodzie (naturalny kolor i wzór).
Genetyka wszelkich żywych organizmów jest zakodowana w niciach kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA), które określa się chromosomami. Chromosomy znajdują się w jądrach komórek i w komórkach somatycznych występują parami. Różne gatunki zwierząt mogą i często mają różną liczbę chromosomów.
Kiedy dwa gady rozmnażają się- "wysyłają" połowę swojego DNA do swojego potomstwa. Każde zwierzę ma dwie kopie każdego genu, który nosi- jedną odziedziczoną po samcu i jedną po samicy. Najlepszym genetycznym narzędziem pomagającym zrozumieć, w jaki sposób geny są przekazywane, jest kwadrat Punneta. Ten kwadrat wykorzystuje geny, które każdy rodzic nosi, aby obliczyć kombinacje genów dla potomstwa.
Pojedynczy gen może kontrolować określony fenotyp, który jest widoczną cechą kontrolowaną przez gen. Wiele genów może również współpracować ze sobą w celu kontrolowania danego fenotypu. Aby jeszcze bardziej skomplikować sprawę, wiele fenotypów może być kontrolowanych przez pojedynczy gen. Jako przykład może posłużyć kolor oczu. Jeśli kolor oczu zwierzęcia jest kontrolowany przez pojedynczy gen, ale istnieje wiele odmian koloru oczu dla tego gatunku zwierzęcia, to musi istnieć wiele odmian tego genu. Te odmiany genów są określane jako allele.
Ponieważ chromosomy występują w parach- gdy oba chromosomy pary posiadają ten sam allel, zwierzę jest uważane za homozygotyczne dla tego allelu. Jeśli allel znajduje się tylko na jednym z chromosomów, zwierzę jest heterozygotyczne dla tego allelu. Jest to bardzo istotne z punktu widzenia koncepcji dominacji genetycznej.
Przechodząc do łączenia gadów- tworzymy mutacje. Mutacja to zmiana w sekwencji DNA kolejnego pokolenia.
Niektóre mutacje mogą mieć śmiertelny wpływ na rozwijające się lub wyklute zwierzę (przykładowo u Gekonów Orzęsionych, które między innymi hoduje Lizard House- nie łączy się dwóch osobników odmiany Lilly White. Taka para dałaby potomstwu formę "super"-dominującą cechę, dzięki której wykluty gekon byłby całkowicie biały- czyli leucystyczny. Niestety cecha ta jest śmiertelna w przypadku gekonów LW i nigdy w jakiejkolwiek hodowli Orzęsków na świecie- nie przeżył żaden gekonik z łączenia pary LW).
Mutacje zmieniają miejsce, w którym wytwarzany jest pigment skóry lub poziom, do którego ten pigment jest wytwarzany. Tego typu mutacje są właśnie genetyczną podstawą różnych morphów, kolorów i wzorów gadów.
To, czy mutacja powoduje zmianę fenotypu, zależy od dominacji mutacji. Jeśli mutacja jest uważana za mutację dominującą, tylko jeden chromosom pary musi mieć tę mutację, aby zobaczyć zmutowany fenotyp u potomstwa. Jeśli mutacja jest uważana za mutację recesywną, oba chromosomy pary muszą posiadać tę mutację, aby można było zaobserwować zmutowany fenotyp.
Przykładem mutacji recesywnej jest mutacja powodująca albinizm. Jeśli zwierzę jest heterozygotyczne dla mutacji albinosów, fenotyp będzie wyglądał normalnie, nawet jeśli zwierzę nadal ma jedną kopię zmutowanego genu. Gdy heterozygotycznego albinosa kojarzy się z innym, który też jest heterozygotyczny dla tej samej mutacji- potomstwo może już być albinosem, mimo że samiec i samica wizualnie albinosami nie są.
Inną odmianą dominacji jest tak zwana niepełna dominacja, co ma miejsce w przypadku wielu morphów Pytona Królewskiego. Z niekompletnym dominującym allelem, zwierzę, które jest heterozygotyczne dla allelu, będzie miało jeden zmutowany fenotyp, podczas gdy zwierzę, które jest homozygotyczne dla tego allelu, będzie miało inny i często bardziej ekstremalny fenotyp niż obserwowany z fenotypem heterozygotycznym. Niepełną dominację najwyraźniej widać u Regiusów z odmianą "pastel".
Heterozygotyczne pastelowe Regiusy mają rozjaśniony kolor skóry, podczas gdy homozygotyczne pastelowe- mają jeszcze jaśniejsze zabarwienie.
Post ten dotknął tak naprawdę tylko powierzchni genetyki, ale daje pewien pogląd na to, jak dąży się do hodowli określonych morphów/ genów i w jaki sposób hodowcy mogą pracować nad tworzeniem ogromnej ilości odmian barwnych gadów i selekcji pożądanych genów.
Z pewnością pojawi się jeszcze (nie)jeden post dotyczący genetyki i łączenia gadów
opis i foto: Kamila Bogucka/ Lizard House
