28/03/2023
Antropomorfizacja
- co to takiego?
Nic innego jak przypisywanie przedmiotom i zwierzętom ludzkich cech, emocji i rytuałów.
Antropomorfizacja dzieli się na dwie różne kategorie:
⚡ Naiwna antropomorfizacja - podejście bardzo zdziecinniałe, bagatelizujące (w tym przypadku) psie potrzeby i ich dobrostan.
Jedynym zabezpieczeniem przed naiwną antropomorfizacją są badania naukowe i nauka zwierzęcych umysłów i emocji.
⚡ Krytyczna antropomorfizacja - bierze pod uwagę emocje zwierząt, jednocześnie szanując różnice pomiędzy ludźmi i zwierzętami.
Czy antropomorfizacja pot. uczłowieczanie jest dużym problemem w społeczeństwie psów i psiarzy?
Wszystko zależy od kontekstu sytuacji.
"Moim zdaniem antropomorfizm staje się problemem, tylko jeśli porównanie ludzi do zwierząt jest naciągane, jak choćby wtedy, kiedy zestawiamy ze sobą gatunki bardzo od nas odległe." - Frans de Waal
Zgadzam się z tym cytatem.
Na przełomie XX i XXI wieku w Polsce istniał okres bardzo intensywnych przeobrażeń społeczno-kulturowych, które między innymi obejmowały zmianę stosunku człowieka do zwierząt domowych.
Patrząc na tradycję judeochrześcijańskią, aksjologiczny porządek świata opiera się na hierarchicznym uporządkowaniu istnień. Biblijny nakaz czynienia sobie ziemi poddaną potęguje jeszcze bardziej przekonanie ludzi o ich wyższości nad zwierzętami.
Przełom XX i XXI wieku jak już wcześniej wspomniałam zmieniło stosunek człowieka do zwierząt domowych (zwłaszcza psów) = przyjacielskie traktowanie.
Obecnie psy są traktowane jak członkowie rodziny. Jeszcze nie wszędzie, ale zdecydowanie większy procent ludzi tak właśnie postrzega swoich czworonożnych przyjaciół.
Co za tym idzie?
Wzrasta zapotrzebowanie na usługi związane z pielęgnacją zwierząt, tresurą, żywieniem oraz leczeniem. Świadczy to o progresywnym, wieloaspektowym procesie antropomorfizacji czyli "uczłowieczenia" psów.
Pies towarzyszył człowiekowi od dawna. Jest to jedno z najwcześniej udomowionych zwierząt. Kiedyś psy były wykorzystywane głównie do obrony oraz polowań, z czasem służyły także jako ozdoba dworu. To trwało przez stulecia.
Przełomowym momentem w Polsce był rok 1989 i zmiany społeczno-ustrojowe, które wtedy zapoczątkowały.
Efektem były zmiany stylu życia ludzi, otwarcie się na Zachód i jego kulturę oraz konsumpcjonizm. Od tego czasu nastąpiła też zmiana w stosunku człowiek - pies.
Przeniesiono psa z budy do mieszkania, zmieniono sposób żywienia, zaczęto korzystać z hoteli dla zwierząt, usług groomerskich oraz gabinetów weterynaryjnych na większą skalę. Jedną z ważniejszych rzeczy było obdarowanie psa imieniem, należącym do kategorii nazw zarezerwowanych wcześniej wyłącznie dla ludzi.
Należy podkreślić, że antropomorfizacja jest nie do uniknięcia dla ludzi. Człowiek nie jest w stanie postrzegać świata z perspektywy innej niż własna. Analizowanie zachowań zwierząt na podstawie naszych doświadczeń zachodzi mniej lub bardziej spontanicznie.
Krytyczna antropomorfizacja w oparciu o naukę:
Konecki opisujący proces socjalizacji zwierząt domowych, twierdzi że stosowanie antropomorfizacji jest "warunkiem przyczynowym pełnego włączenia zwierzęcia do codziennego życia rodzinnego".
Antropomorfizowanje jest więc związane z utworzeniem oraz utrwaleniem zadowalającej relacji ze zwierzęciem domowym we wspólnym miejscu i czasie życia.
Hebb twierdzi, że "używając antropomorficznych pojęć emocji i postawy, można szybko i łatwo opisać osobliwości poszczególnych zwierząt".
Tak rozumiane antropomorfizowanie zwierząt może być bardzo przydatne w codziennych relacjach człowiek - zwierzę, szczególnie w poznawaniu oraz przewidywaniu charakteru zwierząt i ich zachowań.
Naiwna antropomorfizacja w oparciu o naukę:
Haraway twierdzi iż ludzie oczekujący od zwierząt "bezwarunkowej miłości" tkwią w błędnym przekonaniu, które może krzywdzić zarówno zwierzę, jak i człowieka. Przekonanie że zwierzęta są w stanie odwzajemnić nasze uczucia i obdarzyć człowieka miłością, może być zgubne, zwłaszcza w sytuacji gdzie nie spełniają one naszych oczekiwań. Zdarza się też, że może to prowadzić do sytuacji niebezpiecznych dla życia ludzi, traktujących niejednokrotnie zwierzęta niczym pluszowe zabawki.
Podsumowanie:
Antropomorfizacja zwierząt stanowi bardzo trudny problem dla człowieka, który chce je poznawać oraz interpretować i przewidywać ich zachowanie.
Wydaje się też, że "za" i "przeciw" antropomorfizacji zwierząt może w niektórych przypadkach współdziałać a nie wykluczać się. Przykładowo "empatyczność" człowieka wobec zwierząt w połączeniu ze znajomością naturalnych ich zachowań/potrzeb może skutkować odpowiedzialnym postępowaniem człowieka wobec zwierząt.
Zasadniczo, już samo uświadomienie sobie ograniczeń i możliwości, jakie człowiekowi daje antropomorfizacja zwierząt może posłużyć jako swego rodzaju wstęp do głębszej refleksji nad relacjami człowiek - zwierzę.
Jest to tym bardziej ważne, że postrzeganie zwierząt jest ściśle związane z tym jak człowiek pojmuje samego siebie.
"Uexküll nalegał, abyśmy spojrzeli na świat z perspektywy zwierzęcia, twierdząc, że jest to jedyny sposób, aby w pełni docenić inteligencję zwierząt.
Sto lat później jesteśmy gotowi, aby go posłuchać" - Frans de Waal
Na podstawie:
- "Zwierzę jak człowiek..."
- "Antropomorfizacja zwierząt - dylemat współczesnych relacji człowiek-zwierzę"
- "Bystre zwierzę"