15/11/2023
Στην ορνιθοκουλτούρα της χώρας μας, η καρδερίνα συναγωνίζεται το καναρίνι (εάν δεν το έχει ξεπεράσει κιόλας) σε δημοτικότητα και εκτροφή.
Το κελαήδημά της εδώ και αρκετά χρόνια, έχει διχάσει τους εκτροφείς που έχουν χωριστεί σε δύο διαφορετικές σχολές (Πάτρας και Αθήνας), με οπαδούς που υποστηρίζουν διαφορετικό τρόπο κελαηδήματος και φωνών. Στις διάφορες ομάδες, συχνά επικρατούν «εντάσεις» από εκτροφείς που υποστηρίζουν το ένα ή το άλλο πρότυπο.
Απ΄όσο γνωρίζω, κανείς δεν έχει καταγράψει την ιστορία, την φιλοσοφία και την αντικειμενική ποιότητα των προτύπων, έτσι ώστε να μπορούν να βγουν κάποια αξιόπιστα συμπεράσματα. Μετά την γνωριμία μου με τον Κο Μάκη Βέργο (ειδικός ομάδας πατρινής σχολής), νομίζω ότι μπορώ πλέον με την βοήθειά του (καθώς και με την βοήθεια του δασκάλου μου), να ξεμπλέξω σιγά σιγά αυτό το «κουβάρι» και τα ιστορικά στοιχεία, τα πρότυπα και τα συμπεράσματα αυτής της μελέτης, να καταγραφούν και να δοθούν σαν παρακαταθήκη στις νεότερες γενεές. Για τον λόγο αυτό δημιουργήθηκε και η κλειστή ομάδα Songbirds Group.
Στο παρόν άρθρο θα κάνω μια πρώτη προσπάθεια να παρουσιάσω περιληπτικά το ιστορικό και την φιλοσοφία των δυο σχολών, μαζί με τα συμπεράσματα που έχω βγάλει μέχρι στιγμής.
Γενική φιλοσοφία ρεπερτορίων – σύντομο Ιστορικό
Φιλοσοφία πατρινής σχολής
Το κάθε ωδικό πτηνό έχει τις φωνές που χαρακτηρίζουν το είδος του. Συνεπώς, παρόλο που η καρδερίνα δανείζεται και άλλες φωνές για να συμπληρώσει το ρεπερτόριό της, αυτό για να έχει αξία και να θυμίζει καρδερίνα, πρέπει να βασίζεται στις καρδερινίσιες φωνές που είναι τα πιπικίσματα, τα βιρλία, το καρδερινίσιο ρολ, και το τζία. Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και όταν η καρδερίνα αποδίδει ποιοτικές φωνές (παιχνίδια) από άλλα ωδικά πουλιά (εξοχινές φωνές), αυτές πρέπει να καταλήγουν σε τζία ή βιρλία για να έχουν αξία (παιχνιδοβιρλία). Όταν είναι σκέτες στο ρεπερτόριο, χάνουν την αξία τους και το ρεπερτόριο θεωρείται φτωχό.
Σύμφωνα με τον Κο Μάκη, η θεώρηση αυτή βασίστηκε στην μακρά παράδοση των αραβικών προτύπων, που επηρέασε τις ευρωπαϊκές χώρες του νότου (Ισπανία, Ιταλία) και πέρασε στους μικρασιάτες πρόσφυγες που είχαν βρεθεί στην Πάτρα από Ιταλούς εκτροφείς που ζούσαν εκεί στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Σύμφωνα με τον ίδιο, από τα εφτά πρότυπα που υπάρχουν στην Ισπανία, μόνο το ένα βαθμολογεί θετικά τις νότες άλλων ωδικών πουλιών στο ρεπερτόριο (παιχνίδια), που δεν καταλήγουν σε βιρλία, τζία κλπ.
Οι πρόσφυγες έχοντας το μεράκι της εκτροφής των πουλιών στο αίμα τους, διδάχτηκαν από τους Ιταλούς το Ισπανικό πρότυπο αλλά και τον τρόπο εκπαίδευσης έτσι ώστε να μπορούν οι καρδερίνες να αποδώσουν το συγκεκριμένο ρεπερτόριο. Από τότε ξεκίνησε ένας μακρύς δρόμος αναζήτησης και βελτίωσης των ωδικών χαρακτηριστικών της καρδερίνας σύμφωνα με τα πρότυπα. Η αύξηση της ποσότητας (χωρητικότητα) και της ποιότητας από πιπικίσματα, βιρλία και παιχνιδοβιρλία έγινε βασικός στόχος. Γενετική «δεξαμενή» για τα πουλιά αυτά, αποτέλεσαν συγκεκριμένες περιοχές στην ευρύτερη περιοχή της Αχαΐας και της Πελοποννήσου, που πληρούσαν περισσότερο τα στάνταρτ του προτύπου. Παράλληλα, οι καλύτερες φωνές από τα πουλιά αυτά, αντιγράφηκαν στις αναλογικές ταινίες της εποχής (μπομπίνες) και αποτέλεσαν την δεξαμενή φωνών για την Πατρινή σχολή. Η εκπαίδευση γινόταν με ζωντανό δάσκαλο από καρδερίνα ή μούλο. Η γνώση για το πρότυπο, τις περιοχές γενετικού δυναμικού, τα αρχεία φωνών και τα μυστικά εκπαίδευσης, περνούσαν από τον δάσκαλο στον μαθητή και με τον τρόπο αυτό από γενιά σε γενιά, δημιουργήθηκε και καθιερώθηκε στην ορνιθοκουλτούρα της καρδερίνας στην χώρα μας, η μεγάλη «Πατρινή σχολή».
2. Φιλοσοφία αθηναϊκής σχολής - ιστορικό
Η καρδερίνα έχει μικρό εύρος φωνών που χαρακτηρίζουν το είδος της (πιπικίσματα, βιρλία, καρδερινίσιο ρολ, τζία) και αναγκαστικά δανείζεται φωνές από άλλα ωδικά πτηνά για να συμπληρώσει το ρεπερτόριό της. Εφόσον αυτό το γεγονός είναι κάτι φυσιολογικό για την καρδερίνα, γιατί να μην επικεντρωθούμε σε αυτές τις φωνές και να αναζητήσουμε από την καρδερίνα τις καλύτερες φωνές των καλύτερων ωδικών πτηνών;
Στο ερώτημα ποια είναι τα καλύτερα ωδικά πτηνά, οι περισσότεροι ορνιθολόγοι και εκτροφείς έχουν ξεχωρίσει με διαφορά το αηδόνι και το τουρλί, ενώ ποιοτικές νότες για τις καρδερίνες θεωρούνται και αυτές που αποδίδουν οι παπαδίτσες, τα τσιχλόνια και ο τσοπανάκος
Σύμφωνα με το πρότυπο αυτό, ακόμα και εάν χάνεται σε σημαντικό βαθμό η «ταυτότητα» της καρδερίνας, η ποιότητα του κελαηδήματος είναι κορυφαία και αδιαμφισβήτητη σε όσους έχουν μουσικό αυτί και μπορούν να ξεχωρίσουν την ποιότητα και την μουσική αξία των φωνών. Από την άλλη, η διαφορετική κάθε φορά τοποθέτηση (εναλλαγή) από την καρδερίνα των φωνών, δημιουργεί πληθώρα μοτίβων, που δεν αφήνει περιθώριο να ισχυριστεί κανείς ότι το ρεπερτόριο αυτό είναι φτωχό και χωρίς αξία. Για παράδειγμα εάν μια καρδερίνα έχει 7 φωνές από αηδόνι, τσιχλόνι, παπαδίτσα και διπλοφωνίες (δεν υπολογίζονται τα βιρλία και τα πιπικίσματα) και τις εναλλάσσει τυχαία κάθε φορά που αποδίδει το ρεπερτόριο, δημιουργούνται 7Χ7= 49 διαφορετικά μοτίβα.
Η φιλοσοφία αυτή βασίστηκε σε καρδερίνες της φύσης, που παρουσίαζαν την ιδιαιτερότητα να έχουν περισσότερες ποιοτικές φωνές από το συνηθισμένο, ενώ παράλληλα δεν είχαν σχεδόν καθόλου άσχημες νότες από σπίνο, ρόλ φλώρου, φανέτου, καρδερινίσιο ρολ και τζία. Το καρδερινίσιο ρόλ και το τζία παρότι είναι φωνές τις καρδερίνας, δεν θεωρούνται ποιοτικές φωνές και αποφεύγονται. Καρδερίνες με αυτά τα χαρακτηριστικά και πολύ ποιοτικές φωνές, παρουσιάστηκαν στην Αθήνα πριν 40 περίπου χρόνια από τον Αντώνη Παζαρίδη (δάσκαλό μου στις φωνές) και τον φίλο του Τάκη Νικολόπουλο. Οι δυο φίλοι ήταν επηρεασμένοι σε αυτήν την φιλοσοφία από τον πρόσφυγα Παζαρίδη Διαμαντή (πατέρα του Αντώνη) και αναζητούσαν ποιοτικά πουλιά από διάφορες περιοχές. Όταν αυτά βρέθηκαν, ξεκίνησαν μια προσπάθεια να «προστατέψουν» το μέρος όπου διαβιούσαν οι συγκεκριμένες καρδερίνες και παράλληλα να αναβαθμίσουν το ρεπερτόριο στο μέτρο του δυνατού. Για να πετύχουν τα παραπάνω, δεν αποκάλυπταν το μέρος για να μην το «επισκεφτούν» έμποροι, άφηναν τα ενήλικα πτηνά να κάνουν την δουλειά τους στην φύση και επέλεγαν ολιγομελή αριθμό από φετινάρια (10 – 15 κομμάτια) για περεταίρω εκπαίδευση και εμπλουτισμό του ρεπερτορίου, με σκοπό την αναψυχή και όχι το εμπόριο. Η εκπαίδευση γινόταν με ζωντανό καθαρό δάσκαλο (όταν υπήρχε) από καρδερίνα ή μούλο, καθώς και από κασέτες όπου είχαν αντιγραφτεί επιλεκτικά οι καλύτερες φωνές από αηδόνι, τσιχλόνι, τουρλί, παπαδίτσα και τσοπανάκο, που απέδιδαν οι συγκεκριμένες καρδερίνες χωρίς τα τυχών λάθη. Τα περισσότερα καρδερινάκια λόγο γενοτύπου και λόγο ότι είχαν ακούσει και τον πατέρα τους στο φυσικό τους περιβάλλον, απέδιδαν με επιτυχία το ιδιαίτερο αυτό ρεπερτόριο. Τα καλύτερα και καθαρότερα από αυτά παρέμεναν στους δύο φίλους για το κέφι τους και τα υπόλοιπα διατίθονταν σε όποιον ενδιαφέρονταν. Σύντομα οι καρδερίνες αυτές απέκτησαν εξαιρετική φήμη και το ιδιαίτερο τραγούδι τους, έγινε σημείο αναφοράς και πρότυπο για την καρδερινοκουλτούρα στην Αθήνα. Οι φωνές από τις καρδερίνες αυτές αντιγράφηκαν από πολλούς στα ηλεκτρονικά μέσα της εποχής και αποτέλεσαν έκτοτε την κύρια δεξαμενή φωνών για την αθηναϊκή σχολή.
3. Πρότυπα κρίσης σε γενικές γραμμές
1.Πατρινή σχολή: προτεραιότητα σε βασικές φωνές καρδερίνας όπως πιπικίσματα, βιρλία, καρδερινίσιο ρολ και τζία, καθώς και σε φωνές (παιχνίδια) ωδικών πουλιών (εξοχινές φωνές) που μιμείται η καρδερίνα (αηδόνι, τουρλί, τσιχλόνι, παπαδίτσα κ.ά), που καταλήγουν σε τζία ή βιρλία (παιχνιδοβιρλία).
Λάθη θεωρούνται τα πολύ χονδρά ρολ του φλώρου του φανέτου, το διπλό τζία, ο σπίνος κλ.
2. Σχολή Αθήνας: προτεραιότητα σε ποιοτικές φωνές της φύσης που μιμείται η καρδερίνα όπως αηδόνι, τουρλί, τσιχλόνι, παπαδίτσα και τσοπανάκος. Δευτερεύουσα σημασία σε πιπικίσματα και βιρλία και αποφυγή του καρδερινίσιου ρολ και του τζία που θεωρούνται μη ποιοτικές φωνές – λάθη.
Λάθη θεωρούνται επίσης το ρολ του φλώρου, του φανέτου, ο σπίνος κτλ.
4. Συμπεράσματα
1. Ιστορικά και τα δύο πρότυπα, πιθανόν να έχουν επηρεαστεί από το Αραβικό τόξο, αλλά αυτό θέλει πολύ έρευνα για να αποδειχτεί. Θεωρητικά, έμποροι ή μετανάστες Άραβες σε μικρά Ασία και Ισπανία, θα μπορούσαν να μεταδώσουν αυτήν την γνώση στα μέρη αυτά. Αυτό είναι σίγουρο ότι έχει συμβεί στην περίπτωση των Ισπανικών προτύπων, αλλά δεν μπορούμε να είμαστε εξίσου σίγουροι και για τα πρότυπα των μικρασιατών, που επικεντρώνονταν περισσότερο στον φλώρο και όχι στην καρδερίνα.
2. Το πρότυπο της Πάτρας έγινε γνωστό περισσότερο από τους φανατικούς εκτροφείς καρδερίνας και το μεράκι τους, ενώ της Αθήνας έγινε γνωστό περισσότερο από τους εμπόρους που προσπάθησαν να αποκτήσουν πουλιά και φωνές από τους συγκεκριμένους δύο εκτροφείς που αναφέραμε, με σκοπό το κέρδος.
3. Η μεγάλη «χωρητικότητα» των φωνών του προτύπου στην σχολή της Πάτρας, είναι περισσότερο αποτέλεσμα επιλεκτικής επιλογής των εκτροφέων και εκπαίδευσης, ενώ της Αθήνας είναι κυρίως αποτέλεσμα της φύσης.
4. Η σχολή της Πάτρας υπολογίζει σαν φωνές τα πιπικίσματα, τα βιρλία και τα παιχνιδοβιρλία (εξοχινές φωνές που καταλήγουν σε τζία ή βιρλία). Καρδερίνα με φυσιολογικό αριθμό από πιπικίσματα και βιρλία και μονές εξοχινές φωνές, (χωρίς κατάληξη σε τζία ή βιρλία), θεωρείτε καρδερίνα με φτωχό ρεπερτόριο και χαμηλής αξίας.
Η σχολή της Αθήνας υπολογίζει σαν φωνές μόνο τις εξοχινές φωνές (παιχνίδια) αδιαφορώντας εάν καταλήγουν σε βιρλία, ενώ θεωρείτε λάθος το τζία.
5. Η διαφορετικότητα στα πρότυπα, έχει δημιουργήσει το εξής παράδοξο. Η καλύτερη καρδερίνα σύμφωνα με την σχολή της Πάτρας, να μην έχει αξία για τους Αθηναίους και το αντίστροφο. Έφερα σε επαφή τους κορυφαίους εν ζωή δασκάλους αυτήν την στιγμή και από τις δύο σχολές, τον Κο Βέργο Μάκη (Πάτρα) και τον Κο Παζαρίδη Αντώνη (Αθήνα). Και οι δύο εκτίμησαν ο ένας τον άλλον όπως αρμόζει μεταξύ δύο μεγάλων δασκάλων που δεν έχουν να χωρίσουν τίποτα. Όμως δεν προήλθε ομοφωνία στο θέμα της ποιότητας. Ο καθένας συνέχισε να θεωρεί ποιοτικότερο το δικό του πρότυπο.
6. Η φιλοσοφία και των δύο προτύπων βασίζεται σε λογικά επιχειρήματα, έτσι ώστε να μην μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι κάποιο πρότυπο υπερτερεί σε λογική από το άλλο. Συνεπώς το περιβάλλον (Αθήνα ή Πάτρα) όπου μεγάλωσαν οι εκτροφείς και οι δάσκαλοι, παίζει καθοριστικό ρόλο. Το ρητό «με όποιον δάσκαλο καθίσεις τέτοια γράμματα θα μάθεις», ισχύει 100% και στην περίπτωση αυτή!
7. Η εκτροφή της καρδερίνας φωνής, εφόσον γίνεται για αναψυχή και όχι για εμπόριο, δεν δικαιολογεί εντάσεις και αντιπαραθέσεις. Ο καθένας ακούει αυτό που του αρέσει σύμφωνα με αυτά που διδάχτηκε από παλιότερους εκτροφείς, το μουσικό αυτί του και τις γνώσεις του. Όμως, όπου εισέρχεται ο παράγοντας «μαμωνάς» (χρήμα) και η υπεροψία του καθενός, τότε η λογική, η ιστορία, η ποιότητα, το χόμπι κτλ., πάνε περίπατο και επικρατεί η λογική του συμφέροντος και της περηφάνιας (το δικό μου είναι το καλύτερο), βάζοντας στην άκρη πρότυπα, ποιότητα και ηθική.
8. Η φιλοσοφία και των δύο προτύπων πρέπει να καταγραφεί, όπως και τα πρότυπα. Αυτό έχει ήδη γίνει (από το 2005 περίπου) για το πρότυπο της Αθήνας και μένει να εμπλουτιστεί και με ηχητικά αρχεία για να είναι ολοκληρωμένο. Το ίδιο πρέπει να γίνει και με την Πατρινή σχολή. Κατόπιν οι εκτροφείς καρδερίνας στην χώρα μας που τους αρέσουν οι φωνές, πρέπει να οργανωθούν σε ομάδες ή συλλόγους που θα διοργανώνουν διαγωνισμούς φωνής σύμφωνα με τα δύο πρότυπα. Αυτός είναι και ένας από τους σκοπούς της ομάδας Songbirds Group που ευελπιστεί να φέρει εις πέρας κάποια στιγμή.
