16/12/2023
●●●●●●●□□ආටෙමියා යනු අති ක්ෂාර ඉස්සන් ලෙසද හඳුන්වන ජලජ ඉස්සන් විශේෂයකි. එය Artemiidae පවුලේ එකම කුලයයි. ආටෙමියා හි පැවැත්ම පිළිබඳ පළමු ඓතිහාසික වාර්තාව ක්‍රි.ව. 10 වැනි සියවසේ මුල් භාගයේ ඉරානයේ උර්මියා විලෙන් ආරම්භ වූ අතර, ඉරාන භූගෝල විද්‍යාඥයකු විසින් "ජලජ බල්ලා" ලෙස හැඳින්වූ උදාහරණයක් ඇතත්, පළමු අපැහැදිලි වාර්තාව වාර්තාව සහ චිත්‍ර වේ. ආටෙමියා සතුන්ගේ ගහනය ලොව පුරා දක්නට ලැබේ, සාමාන්‍යයෙන් අභ්‍යන්තර ලුණු වතුර විල්වල, නමුත් ඉඳහිට සාගරවල. ඉතා ඉහළ ලවණතාවයකින් යුත් ජලයේ (25% දක්වා) ජීවත් වීමට ඇති හැකියාව නිසා ආටෙමියා මත්ස්‍යයන් වැනි බොහෝ විලෝපිකයන් සමඟ සහජීවනයෙන් වැළකී සිටීමට සමත් වේ.
Cysts ලෙස හැඳින්වෙන නිද්‍රාශීලී බිත්තර නිෂ්පාදනය කිරීමට Artemia සතු හැකියාව, ජලජීවී වගාවේදී Artemia බහුලව භාවිතා කිරීමට හේතු වී ඇත. කීට මසුන් සහ ඉස්සන් සඳහා පහසු සජීවී ආහාරයක් ලෙස සැපයීම සඳහා මෙම බිත්තර දින නියමයක් නොමැතිව ගබඩා කර ඇති අතර අවශ්‍යතාවය මත බිත්තර රක්කවා පැටවුන් බිහි කළ හැකිය. අති ක්ෂාර ඉස්සන් (Artemia) බහුලව භාවිතා වන ආහාර ද්‍රව්‍යය වන අතර වියළි Artemia cysts මෙට්‍රික් ටොන් 2,000 (ටොන් 2,200) කට අධික ප්‍රමාණයක් වාර්ෂිකව ලොව පුරා අලෙවි කෙරේ. මීට අමතරව, Artemia හි ඔරොත්තු දීමේ හැකියාව මත ඔවුන් ජීව විද්‍යාත්මක විෂ සහිත පරීක්ෂණ මෙහෙයවන පරමාදර්ශී සතුන් බවට පත් කර ඇති අතර ඔවුන් රසායනික ද්‍රව්‍යවල විෂ සහිත බව පරීක්ෂා කිරීමට භාවිතා කරන ආදර්ශ ජීවියෙකු බවට පත්ව ඇත.□□●●●●●●
●විස්තර
අති ක්ෂාර ඉස්සන් (Artemia) මීට වසර මිලියන 5.5 කට පමණ පෙර, මෙසීනියානු ලවණතා අර්බුදය පැවති කාලයේ දී මධ්‍යධරණී ප්‍රදේශයේ ජීවත් වූ මුතුන් මිත්තන්ගෙන් අපසරනය වීමට ඉඩ ඇති විශේෂ හතක් හෝ නවයක් අතර සමූහයකි.
ලොව පුරා විවිධ ස්ථාන වලින් එකතු කරන ලද ආටෙමියා ගහන සාම්පල 1,700 කට අධික සංඛ්‍යාවක් අඩංගු වන විශාලතම ආටෙමියා බ්ත්තර එකතුව, ගෙන්ට් විශ්ව විද්‍යාලයේ ජලජීවී වගා සහ ආටෙමියා විමර්ශන මධ්‍යස්ථානයේ රසායනාගාරය සතුය.
ආටෙමියා යනු පුළුල් පත්‍ර වැනි උපග්‍රන්ථ සවි වී ඇති කොටස් සහිත ශරීරයක් සහිත සාමාන්‍ය ප්‍රාථමික ආත්‍රපෝඩාවකි. ශරීරය සාමාන්‍යයෙන් කොටස් 19 කින් සමන්විත වන අතර, ඉන් පළමු කොටස් 11 උපග්‍රන්ථ යුගල ඇති අතර, බොහෝ විට එකට එකතු වී ඇති ඊළඟ කොටස් දෙක ප්‍රජනක අවයව රැගෙන යන අතර අවසාන කොටස් වලිගය දක්වා ගමන් කරයි. සම්පූර්ණ දිග සාමාන්‍යයෙන් වැඩිහිටි පිරිමියෙකු සඳහා මිලිමීටර් 8-10 (අඟල් 0.31-0.39) පමණ වන අතර ගැහැණු සතා සඳහා මිලිමීටර් 10-12 (අඟල් 0.39-0.47) පමණ වේ, නමුත් පාද ඇතුළුව ස්ත්‍රී පුරුෂ දෙපාර්ශවයේම පළල මිලිමීටර් 4 ක් පමණ වේ. (අඟල් 0.16).
ආටෙමියා ශරීරය හිස, පපුව සහ උදරයට බෙදී ඇත. මුළු ශරීරයම තුනී, නම්‍යශීලී බාහිර ඇටසැකිල්ලකින් ආවරණය වී ඇති අතර එමඟින් මාංශ පේශි අභ්‍යන්තරව සම්බන්ධ කර ඇති අතර වරින් වර ඇකිලේයි. ගැහැණු Artemia තුළ, සෑම ඩිම්බකෝෂයකටම පෙර මල්ලක් හට ගනී.
අති ක්ෂාර ඉස්සන් සඳහා, පිහිනීම, ජීර්ණය සහ ප්‍රජනනය ඇතුළු බොහෝ කාර්යයන් මොළය හරහා පාලනය නොවේ; ඒ වෙනුවට, ඔවුන්ගේ ස්නායු පද්ධතියේ ganglia, මෙම කාර්යයන් යම් නියාමනය හෝ සමමුහුර්ත පාලනය කළ හැක. ස්වයංක්‍රීයකරණය, ආරක්ෂාව සඳහා ශරීරයේ කොටස් ස්වේච්ඡාවෙන් ඇකිලීම හෝ වැටීම, ස්නායු පද්ධතිය හරහා පාලනය වේ. ආටෙමියා ඇස් වර්ග දෙකක් ඇත. ඔවුන්ට නම්‍යශීලී දඬු යට සවි වී ඇති පුළුල් ලෙස වෙන් වූ සංයුක්ත ඇස් දෙකක් ඇත. මෙම සංයුක්ත ඇස් වැඩිහිටි අති ක්ෂාර ඉස්සන්ගේ ප්‍රධාන දෘශ්‍ය ඉන්ද්‍රිය වේ. මධ්‍ය ඇස නොහොත් නැප්ලියර් ඇස හිස මධ්‍යයේ ඉදිරිපසින් පිහිටා ඇති අතර වැඩිහිටි අවධිය දක්වා ක්‍රියාත්මක එකම ක්‍රියාකාරී දෘශ්‍ය ඉන්ද්‍රිය වේ.
●පරිසර විද්යාව සහ හැසිරීම
අති ක්ෂාර ඉස්සන්ට 25‰ සිට 250‰ (25–250 g/L) දක්වා ඕනෑම ලවණ මට්ටමක් ඉවසාගත හැකි අතර, 60‰–100‰ ප්‍රශස්ත පරාසයක් ඇති අතර, විලෝපිකයන්ගෙන් ඔවුන්ව ආරක්ෂා කළ හැකි පාරිසරික ස්ථාන අපට මොවුන්ව සොයාගත හැකිය. කායික විද්‍යාත්මකව, ප්‍රශස්ත ලවණතා මට්ටම 30-35‰ පමණ වේ, නමුත් මෙම ලවණ මට්ටම්වල විලෝපිකයන් ඇති නිසා අති ක්ෂාර ඉස්සන් 60-80‰ ට අඩු ලවණතාවයන් ඇති ස්වභාවික වාසස්ථානවල නැත්නම් පරිසර පද්ධති වල කලාතුරකින් හමු වේ. මොවුන් යුගල වශයෙන් ක්‍රියා කරන උපග්‍රන්ථවල රිද්මයානුකූල පහර දීමෙන් චලනය ලබා ගනී. තන්තුමය, පිහාටු වැනි(lamellar epipodites) කකුල් හරහා මොවුන් මතුපිට ශ්වසනය සිදු කරයි.
●ප්රතිනිෂ්පාදනය
ඇන්ටෙනාව සංවේදක කැපී පෙනෙන ලෙස විශාල කර, සංසර්ගය සඳහා භාවිතා කරන අවයව බවට වෙනස් කිරීමෙන් පිරිමින් ගැහැණු සතුන්ගෙන් වෙනස් වේ. වැඩිහිටි ගැහැණු අති ක්ෂාර ඉස්සන් දළ වශයෙන් සෑම පැය 140 කට වරක් ඩිම්බ මෝචනය කරයි. හිතකර තත්ත්‍වයේ දී, ගැහැණු අති ක්ෂාර ඉස්සන් බිත්තර නිපදවිය හැකි අතර ඔවුන් වහාම බිත්තර බිහි කරයි. . මෙම බිත්තර, cysts ලෙසද හැඳින්වේ,මෙම බිත්තර පරිවෘත්තීය ක්‍රියා විරහිත වන අතර වියළි ඔක්සිජන් රහිත තත්වයන් තුළ, ඉතාමත් අඩු උෂ්ණත්වවලදී පවා වසර දෙකක් සම්පූර්ණ එකතැන තැන්පත් වී තිබිය හැක. මෙම ලක්ෂණය "සැඟවුණු ජීවිතය" යන අර්ථය ඇති cryptobiosis ලෙස හැඳින්වේ. අති ක්ෂාර ඉස්සන් බිත්තරවලට ද්‍රව වාතයේ උෂ්ණත්වයට (−190 °C හෝ -310 °F) නොනැසී පැවතිය හැකි අතර කුඩා බිත්තර ප්‍රතිශතයකට තාපාංක උෂ්ණත්වයට (105 °C හෝ 221 °F) වඩා පැය දෙකක් දක්වා පැවතිය හැක. බ්‍රයිනි (ලුණු) ජලයේ තැබූ පසු පැය කිහිපයක් ඇතුළත බිත්තර වලින් පැටවුන් පිටවෙයි. බිත්තර වලින් මුලින්ම පැටවුන් බිහි වූ විට දිග 0.4 mm ට වඩා අඩුය.
●ආහාර වේල
ඔවුන්ගේ සංවර්ධනයේ පළමු අදියරේදී, Artemia පෝෂණය නොකරන නමුත් cyst නැත්නම් බිත්තර තුළ ගබඩා කර ඇති ඔවුන්ගේම ආහාර සංචිත පරිභෝජනය කරයි. අති ක්ෂාර ඉස්සන් අන්වීක්ෂීය ප්ලාන්ක්ටොනික් ඇල්ගී අනුභව කරයි. වගා කරන ලද අති ක්ෂාර ඉස්සන් යීස්ට්, තිරිඟු පිටි, සෝයා බෝංචි කුඩු හෝ බිත්තර කහ මදය, ඇතුළු අංශු ආහාර ද පෝෂණය කළ හැකිය.තවද රොටිෆ ද ලබා දිය හැකිය.
●ජලජී වගාව
මත්ස්‍ය ගොවිපළ හිමියෝ භාවිතයට පහසු සහ ලබා ගත හැකි ආහාර සොයති. cysts වලින්, අති ක්ෂාර ඉස්සන් nauplii එක් දින පුර්ව රැක්කවීමෙන් (hatchery) කිරීමෙන් පසු මත්ස්‍ය කීටයන් පෝෂණය කිරීම සඳහා පහසුවෙන් භාවිතා කළ හැකිය. ඉන්ස්ටාර් I (ඔවුන්ගේ ශරීරයේ විශාල කහ මදය සංචිත සහිත) සහ instar II nauplii (පළමු මෝල්ට් සහ ක්‍රියාකාරී ආහාර සහිත) ~~~(instar 1,11 යනු ආටේමියා වර්ග දෙකකි.)~~~ ජලජීවී වගාවේ බහුලව භාවිතා වේ, මන්ද ඒවා රැක්ක වීමට පහසු, පෝෂ්‍ය පදාර්ථ වලින් පොහොසත් බැවිනි. , සහ කුඩා වන අතර එමඟින් මත්ස්‍ය කීටයන්ට සජීවීව හෝ වියළීමෙන් පසු පෝෂණය කිරීම සඳහා සුදුසු වේ.
●විෂ පරීක්ෂණ (පරීක්ෂක ජීවියකු ලෙස)
මෙම සතුන් සංවේදී දර්ශක විශේෂයක් වීමට නොහැකි තරම් ශක්තිමත් ජීවියෙකු බව හඳුනාගෙන තිබියදීත්, ආටෙමියා විද්‍යාත්මක විෂ පරීක්ෂණ සඳහා භාවිතා කිරීම සඳහා ආදර්ශ ජීවියෙකු ලෙස අනුග්‍රහය ලබා දී ඇත.
පරිසර දූෂණය පිළිබඳ පර්යේෂණ වලදී, අති ක්ෂාර ඉස්සන් වන ආටෙමියා, පරීක්ෂණ ජීවියෙකු ලෙස පුළුල් ලෙස භාවිතා කර ඇති අතර සමහර තත්වයන් තුළ රසායනාගාරයේ ක්ෂීරපායීන්ගේ විෂ පරීක්ෂාව සඳහා පිළිගත හැකි විකල්ප ජීවියෙක් ලෙස භාවිතා කළ හැකිය. මිලියන ගණනක් අති ක්ෂාර ඉස්සන් ඉතා පහසුවෙන් ඇති දැඩි කිරීම, හොඳින් පාලනය කරන ලද පර්යේෂණාත්මක තත්ත්ව යටතේ ඉස්සන් මත පාරිසරික දූෂක විශාල සංඛ්‍යාවක බලපෑම තක්සේරු කිරීමට වැදගත් උපකාරයක් වී ඇත.
●සංරක්ෂණ
ආටෙමියා මොනිකා (පිරිමි)
සමස්තයක් වශයෙන්, බහුලව ඇත, නමුත් සමහර සත්ව ගහනය සහ දේශීය විශේෂයන් තර්ජන වලට මුහුණ දෙනු ලබයි., විශේෂයෙන් වාසස්ථාන අහිමි වීමේ සිට හඳුන්වා දුන් විශේෂ තර්ජනයට ලක්වීම දක්වා වේ.
බෙහෙවින් දේශීයකරණය වූ විශේෂ අතර ඉරානයේ උර්මියා විලෙහි සිටි සතුන් බහුල වූ පසු, නියඟය හේතුවෙන් විශේෂය විශාල ලෙස අඩු වී ඇති අතර, එය එම වර්ගය වඳ වී ගොස් ඇති බවට බියක් ඇති කරයි. කෙසේ වෙතත්, මෙම විශේෂයේ දෙවන ජනගහනය ක්‍රිමියානු අර්ධද්වීපයේ Koyashskoye ලුණු විලෙහි මෑතකදී සොයා ගන්නා ලදී.
A. Monica, සාමාන්‍යයෙන් Mono Lake brine shrimp ලෙස හඳුන්වන විශේෂය, කැලිෆෝනියාවේ Mono County හි Mono Lake හි දක්නට ලැබේ. 1987 දී ස්ටැන්ෆර්ඩ් විශ්ව විද්‍යාලයේ ඩෙනිස් ඩී. මර්ෆි, වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇති විශේෂ පනත (1973) යටතේ වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇති විශේෂ ලැයිස්තුවට A. මොනිකා එකතු කරන ලෙස එක්සත් ජනපද මත්ස්‍ය හා වනජීවී සේවයට පෙත්සමක් ඉදිරිපත් කළේය. ලොස් ඇන්ජලීස් ජල හා බලශක්ති දෙපාර්තමේන්තුව විසින් ජලය හරවා යැවීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස මොනෝ විලෙහි සෝඩියම් හයිඩ්‍රොක්සයිඩ් සාන්ද්‍රණය සහ ලවණතාව ඉහළ ගියේය. විලෙහි අති ක්ෂාර ඉස්සන් ට්‍රිලියන ගණනක් සිටියද, pH අගය වැඩිවීම ඔවුන්ට අනතුරක් විය හැකි බව පෙත්සමෙන් කියා සිටියේය. කැලිෆෝනියා ප්‍රාන්ත ජල සම්පත් පාලන මණ්ඩලයේ ප්‍රතිපත්ති සංශෝධනයක් මගින් විලෙහි ජල මට්ටමට ඇති තර්ජනය දැනුවත් කරන ලද අතර, එක්සත් ජනපද මත්ස්‍ය හා වනජීවී සේවය විසින් 1995 සැප්තැම්බර් 7 වන දින සොයා ගන්නා ලද්දේ මොනෝ ලේක් අති ක්ෂාර ඉස්සන් ලැයිස්තුගත කිරීම සහතික කර නොමැති බවයි.
●ආටේමියා සතුන් මත්ස්‍යයින්ට ලබාදීම.
මෙම සතුන් මත්ස්‍ය පැටවුන්ට ඉතා ඉහළ පෝෂණයක් ලබාදෙයි.සාමාන්‍යයෙන් මත්ස්‍යකට එක් ඉපදී දින දෙකක් තුනක් කාලයේදී ජීවි ආහාරයක් ලෙස ආටේමියා ලබාදීම සුදුසුවේ.එතැන් සිට දින විසි එකක් මාසයක් අතර කාලයක් මෙම සතුන් මත්ස්‍ය පැටවුන් හට ලබාදීමට පුළුවන.මෙලෙස Artemia සතුන් නැතහොත් ජීවිය ආහරයක් ලබා ගැනීමෙන් මත්ස්‍ය පැටවුන්ගේ නිරෝගිකම සහ වර්ධනය ඉතාම හොඳින් සිදුවේ.
●පෝෂණ ප්රතිලාභ
ක්ෂාර ඉස්සන් වල පෝෂණ ගුණය ලිපිඩ සහ අසංතෘප්ත මේද අම්ලවල ඉහළ මට්ටමක පවතී. වියළි අති ක්ෂාර ඉස්සන් 37%–71% ප්‍රෝටීන්, 12%–30% ලිපිඩ, 11%–23% කාබෝහයිඩ්‍රේට් සහ 4%–21% අළු අඩංගු වේ.
මේද අම්ල සංයුතිය පාරිසරික වශයෙන් තීරණය වේ. වානිජමය වශයෙන් ලබා ගත හැකි අති ක්ෂාර ඉස්සන් වර්ගවල පෝෂණ ගුණය eicosapentaenoic අම්ලය (EPA, 20:5n-3) සහ විශේෂයෙන්ම docosahexaenoic අම්ලය (DHA, 22:6n-3) හි සාපේක්ෂව දුර්වලය. කීටයන් වර්ධනය සඳහා මෙම සංරචක ඉතා වැදගත් වන බැවින්, පොහොසත් කිරීමේ ක්‍රියාවලීන් ලෙස හඳුන්වන EPA සහ DHA වලින් පොහොසත් සමුද්‍ර තෙල් ඉමල්ෂන් සමඟ මෙම සජීවී සතුන් පෝෂණය කිරීම සාමාන්‍ය සිරිතකි.
