02/06/2023
Help, mijn hond heeft het warm. Wat nu?
De telefoon staat bij alle trimmers weer roodgloeiend...
versie 2019
OVERVERHITTING DOOR EEN DIKKE VACHT?
Er bestaat veel onwetendheid over hyperthermie, ofwel oververhitting bij dieren. Bezorgde eigenaren vragen trimmers vaak de vacht van hun hond af te scheren, uit te dunnen of van de onderwol te ontdoen. Ik wil graag een lans breken voor het behoud van een intacte vacht...en hoop middels dit onderbouwende verhaal duidelijkheid te brengen voor zowel professionele vachtverzorgers als voor bezorgde eigenaren.
Het lichaam van hond of kat moet onder álle omstandigheden een constante temperatuur houden, 38° tot 39°C*. Dat geldt dus tijdens een ijzige winterwandeling (-11°) maar ook terwijl je een uur later met de hond voor de open haard opwarmt (+26 °C). Zowel op een warme zomerdag op het terras (+28°) als op de koele keukenvloer, en uiteraard ook tijdens een heldere koude zomernacht (+12°).
De thermoskan
De dekharen, de onderwol, de huid en de onderhuid (met vetcellen) vormen samen de isolerende factor.
Onder andere het gedrag van het dier, de ademhaling en de bloedsomloop doen mee in de bewaking van die lichaamstemperatuur.
De vacht vormt 'slechts' een onderdeel van de isolatie, maar wel een heel belangrijk deel.
Denk eens aan je thermoskan, die bij het schaatsen de chocolademelk warm houdt en 's zomers de limonade koel. Zou je die dranken in een gewone, enkelwandige fles doen dan koelde je chocolademelk af en werd de limonade warm. De dikte van de wand, en dan vooral de isolerende luchtlaag ertussen, is dus duidelijk van belang. Zo' n luchtlaag is in ruime mate aanwezig tussen de haren, en dan met name in de onderwol in de vacht. De luchtmoleculen zijn 'opgesloten' tussen de vele haartjes. In een vacht met weinig haren is er minder luchtopslag mogelijk.
Bovendien werkt de vacht als een parasol, zodat de zonnestraling de gevoelige huid niet direct bereiken kan. Zonverbranding door UV-B straling, en DNA-schade door UV-A straling wordt door een intacte, gepigmenteerde vacht tegengegaan.
Zeer kortharige en ook alle wit/lichtgetinte dieren zijn daarom extra gevoelig voor zonverbranding.
Denk nog eens aan het verschil in werking van een thermoskan die in de badtas tussen de handdoeken verstopt is, of een die juist pal in de zon staat...
BONTJAS...?
Helaas wordt de vacht van huisdieren ten onrechte als een éxtra bontjas gezien die in de zomer zou kunnen worden afgeworpen. Maar die vergelijking gaat niet op.
Natuurlijk, als mensen in de zomer een bontjas dragen (bestaande uit een dikke dierenhuid mèt onderwol èn bovenharen van het pelsdier) krijgen ze het ongelooflijk heet. Wij hebben een regulatiesysteem waarbij de huid warmte kan afgeven. Dan moet dat lichaam beter niet afgedekt worden met een behaarde lap leer.
Als mensen in een 'te warme' omgeving zijn ( +25 graden) of zelf warmte-overschot creëeren door inspanning wil ons lichaam die warmte kwijt. De bloedvaten verwijden zich, (kleine vaatjesen kleuren je vel dan rood) zodat het bloed warmte kan afgeven aan de koelere omgeving. Bovendien voeren exocriene (op de huid uitmondende) zweetklieren lichaamsvocht af. Dat vocht verdampt en creëert koeling.
Dit systeem werkt níet bij honden en katten. Ze hebben talrijke zweetkliertjes, maar die hebben een andere bouw en functie dan bij ons. Ze monden uit in de haarzakjes en houden samen met talgkliertjes de huid, het haar en de huidflora in conditie. Met warmte-regulatie heeft dat niets te maken.
De exocriene, op de huid lozende kliertjes in de voetzooltjes zijn vooral bedoeld om geursporen achter te laten. Zo vindt een opgejaagde, gevluchte hond jou en de auto terug in het bos. De voetzooltjes vormen maar zo'n klein oppervlak van het lichaam; die bergen te weinig zweetklieren om een heel hondenlijf af te koelen.
De voetjes in een laagje koud water zetten ter afkoeling heeft niet veel zin. De bloedvaten in de onderpoten zullen zich dan toeknijpen, zoals dat gebeurt in koude omstandigheden (sneeuw) waarbij er geen warmte verloren moet gaan.
GEEF DE HOND ZIJN ZIN...LAAT DIE KAT MAAR GAAN
Wat is dan wel de manier om met een volbehaard huisdier de zomer veilig door te komen?
Laten we eens kijken wat het beestje zelf doet.
Allereerst valt het op dat honden snel hijgen, zowel na inspanning als in een warmere omgeving. Het is een mechanisme waarbij de warmte via de ademhaling aan de omgeving wordt afgegeven. Feitelijk wordt de warme uitgeademde lucht uitgewisseld met koelere omgevingslucht, een heel efficient systeem.
Hijgen is niet zielig, het hoort bij het gedragspatroon van de hond om op temperatuur te blijven. Mensen raken echter wel geattendeerd, bezorgd of misschien zelfs geïrriteerd door dit gehijg. Laat honden liever gewoon hijgen, en beklaag ze niet. De extra aandacht die zej ermee krijgen maakt dat ze graag dichtbij ons komen staan hijgen. Honden zijn communicatieve dieren en brengen ons roedelgenoten op de hoogte van hun welzijns- en gemoedstoestand. We belonen ze daar ook voor met een vriendelijk woord of gebaar.
Katten hijgen in warme weersomstandigheden nauwelijks maar kiezen een houding en een ligplaats waar ze er het minst last van hebben. Let er bij hen op dat ze niet per ongeluk opgesloten raken (tuinhuis, zolder) waar ze verstoken zijn van drinkwater en kattenbak.
Een extra manier om warmte af te voeren is plat op de buik of juist zijwaarts gestrekt op een koele ondergrond te gaan liggen. De bloedvaten in de (schaarser behaarde) oksels en liezen zullen zich verwijden zodat de toegenomen bloedtoevoer langs die weg warmte aan de koudere ondergrond kan afgeven. Na een tijdje staat het dier dan op, neemt misschien een slok water (door te hijgen verliest het vocht) en ploft iets verderop neer op een nieuwe koele ligplaats, de vorige is immers verwarmd geraakt. 'Hij weet niet waar hij het zoeken moet'? Dat weet ie juist drommels goed!
TROPENROOSTER
Het bioritme van de huishond heeft zich geheel aangepast aan ons leefschema. Tijdens warmere perioden moeten we dit toch liever laten varen. Plan de wandelingen in de randen van de dag, blijf tussen 12 en 3 uur 's middags uit de (dan sterke) zon en àls er al gespeeld of getraind moet worden (?) doe het dan als 's avonds de koelte invalt. Heel veel honden zijn zonaanbidders en je snapt soms niet hoe ze het in de blakerende zon uithouden. Zolang het een gezond dier betreft hoeft dit geen bezwaar te zijn. De koudere ondergrond vormt meestal net die tegenhanger van de hete zon, zodat de lichaamstemperatuur in balans blijft.
Let in warme perioden op bij dieren met artrose. Warmte maakt stijve gewrichten soepelere maar lang op een te koude ondergrond liggen levert juist stijfheid op. Overleg met de dierenarts of medicatie mogelijk is.
Katten trekken zich doorgaans minder van 'ons' leefritme aan, en stemmen hun activiteiten vanzelf wel af op de omgevingstemperatuur.
BESCHERMENDE VACHT
Wees je er wel van bewust dat een dunne of getrimde vacht zonnestraling doorlaat. Dat geldt extra voor een lichtgetinte vacht met weinig tot geen pigment. Het dier zelf heeft daar geen weet van en kan daardoor verbrandingen en erger oplopen. Ook (niet tot) matig gepigmenteerde, kortbehaarde oren en snuiten van 'normale vachten' zijn gevoelig voor zonnebrand en uiteindelijk voor huidtumoren.
Liefst laten we de gevoelige zonliefhebbers gewoon níet buiten tussen 12 en 3 uur 's middags; siësta!
Samengevat...laat de kat met rust en je hond lekker hijgen. Sta hen toe de koelste plek op te zoeken en neem een hond niet mee op wandelingen. Laat hem niet werken, lok geen spel uit en vermijd opsluiting in een kleinere ruimte. Kortom, laat hen lekker lui zomervakantie houden. Is een hond van een erg actief type, dwing hem dan tot rust en laat de bal thuis.
Laat de onmisbare, huidbeschermende vacht zoveel mogelijk met rust. Natuurlijk moet deze klitvrij zijn maar laat de onderwol zoveel mogelijk intact. Déze haren en de luchtmoleculen ertussen vormen juist de isolerende thermoskanlaag!
Voor honden die geknipt, geschoren of geplukt moeten worden is het belangrijk een vachtlengte van minstens anderhalve, en bij lichtgetinte dieren zelfs meer centimeters te sparen. Een verstandige trimmer weet ervan.
Nog iets om over na te denken...
De meeste huishoudens worden 's winters verwarmd tot 22° C of zelfs meer. Dan houden zij hun jas ook binnen aan, toch?
Verspreid dit bericht gerust....En een fijne zomer gewenst.
Jet en Wim Bijen
Praktijk voor Huid en Vacht ○ Verstand van Vacht en Vel ○ Vacht en Vel Leshotel. Docent diverse Opleidingen waaronder Hondentrimmen Huisdierkennisinstituut HKI Bunnik, Kattentrimmen en Kattenvachtverzorging bij o.a. HKI Bunnik, KGA Amsterdam, Felinova België en Syntra West en Syntra Hasselt in België.
Wandeldreef 4, 4527 BX Aardenburg 0117 45 32 98
*gemiddelde lichaamstemperatuur is afhankelijk van de grootte van het dier. Voor grote honden is 38° en kleine honden en katten is 39° normaal
