09/07/2022
Niezwykły świat w ultrafiolecie, czyli jak widzą ptaki. Po lewej - szpak w oczach człowieka. Po prawej - szpak w oczach innego szpaka (wizja).
🐦🌈👀
Wzrok. Kluczowy zmysł w życiu ptaków. Bez niego ciężko o znalezienie pożywienia, o wybór partnera, o ucieczkę przed drapieżcą. Nic więc dziwnego, że dostały one w pakiecie znacznie większą "tęczę" widma elektromagnetycznego, zahaczającą także o część ultrafioletową, niewidoczną dla ludzkich oczu. Wszystko to dzięki dodatkowemu czopkowi w siatkówce, który umożliwia dostrzeganie subtelnych różnic w odcieniach barw, ich gradacji i wariacji w dużo szerszym zakresie. Ptasi świat, to świat niezwykle bogaty w kolory.
🪶🦜🦤
Może się wydawać, że parę promieni w UV niczego takiego wielkiego nie zmieni. A jednak - woskowa powłoka, którymi są pokryte niektóre owoce odbija światło ultrafioletowe, przez co są one znacznie bardziej wyróżnialne na tle zielonych liści. Jeśli więc widzisz w zakresie UV, zlokalizujesz i zdobędziesz je bez większych problemów (tak na marginesie, ten mechanizm wyjaśnia także dlaczego ptaki preferują tylko niektóre rodzaje jagód, mimo tego, że inne mają podobne wartości odżywcze i dojrzewają w podobnym czasie).
🫐🍴👌
Oczywiście, owoce to tylko jedno, co "błyszczy" ultrafioletem. Taką zaszczytną cechą może pochwalić się także mocz, którym część zwierząt znaczy swoje terytorium. A świecący mocz znacznie ułatwia zlokalizowanie jego nieświecącego właściciela, dzięki czemu polowanie jest dużo efektywniejsze.
🟡♨
Ultrafioletem mienią się także niektóre ptasie piórka. Kiedy więc nam wydaje się, że samiec i samiczka są tak samo upierzeni, to w "rzeczywistości UV" mogą się one od siebie diametralnie i kolosalnie różnić. Dzięki temu sprawniej wybierają partnerów, lepiej bronią swojego terytorium lub efektywniej rozróżniają inne ptaki. Naukowcy chcąc przekonać się o tym, czy naprawdę tak jest, stworzyli wypchane modele ptaków z rodziny drozdowatych i umieścili je w polu widzenia tych prawdziwych, chcąc przekonać się, jak zareagują one na takie cudo. Efekt? Dziko żyjące osobniki zaatakowały ptasie manekiny. Widziały więc coś, czego naukowcy nie byli w stanie dostrzec.
⚔🛡
Prawda jest taka, że my, ludzie, widzimy tylko ułamek tego, co promieniowanie elektromagnetyczne nam oferuje i nierzadko trudno jest nam wyobrazić sobie to, że świat w swojej wizualnej rzeczywistości może wyglądać zupełnie inaczej. Gdybyśmy bowiem byli w stanie widzieć także inne zakresy energii, wówczas sprawy by się miały nieco inaczej. Na przykład mając możliwość spoglądania na świat w zakresie fal rentgenowskich za jednym spojrzeniem ukazywałby się nam szkielet innych osób. A gdyby można było dostrzegać podczerwień, wtedy bez problemu lokalizowalibyśmy ciepłe miejsca bez dotykania ich. No i od razu wiedzielibyśmy, w jakim nastroju znajduje się osoba, z którą się spotykamy (ciepła krew transportowana jest w newralgiczne miejsca ciała w zależności od emocji, jakie tym ciałem targają).
💀😡👁️
No dobrze, rentgen i podczerwień w oczach to raczej (wciąż) mrzonki. Co jednak z promieniami UV? Czy są one kompletnie poza zasięgiem ludzi? Cóż, to bardzo ciekawe, ale nie. Są bowiem na świecie osoby, które zamiast trzech rodzajów czopków w oku, mają ich cztery. I dzięki temu jednemu dodatkowemu są w stanie widzieć 9 milionów kolorów więcej (dla porównania, standardowo widzimy ich około 1 milion). Tetrachromatyzm, bo o tym mowa, to mutacja genów wykrywana tylko u kobiet, które bardzo często posiadają ojca daltonistę (lub cechującego się inną wadą chromatyczną). Ostatnie badania szacują, że pań z tą mutacją może być ok. 12%. Taką ciekawą cechą może pochwalić się na przykład pewna australijska artystka Concetta Antico, u której tetrachromatyzm wyszedł w zasadzie przez przypadek - wtedy, kiedy jeden ze swoich szaroburych obrazów zaczęła opisywać jako "mozaikę wibrujących kolorów" :)
🖼🎨〰
Cóż, można spierać się o to, czy barwniejszy świat w rzeczywistości i tak już zewsząd buchającej kolorami to dar podziwiania, czy też przekleństwo nadmiaru. Niemniej jednak, są gatunki, które bardzo na tym korzystają.
/Tedore, C., Nilsson, DE. Avian UV vision enhances leaf surface contrasts in forest environments. Nat Commun 10, 238 (2019)/ Stoddard, Mary Caswell, et al. Wild Hummingbirds Discriminate Nonspectral Colors. Proceedings of the National Academy of Sciences. 2020;117(26)/ Eaton, Muir D. Human vision fails to distinguish widespread sexual dichromatism among sexually "monochromatic" birds. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, vol. 102, no. 31, 2005/ Grafika: Klaus Schmitt/
