29/01/2025
Czy kiedykolwiek zastanawialiście się, co dzieje się z sierścią, którą wyczesujecie ze swojego pupila i zostawiacie na łące? A może po wpływem postów z Facebooka, specjalnie pozostawialiście wyczesaną sierść dla ptaków? Jeśli tak robiłeś i używasz u swojego psa preparatów typu spot – on – przestań to robić!
Najnowsze wyniki badań opublikowane w czasopiśmie Science of the Total Environment rzucają nowe światło na problem przenikania insektycydów do przyrody. Autorzy skupili się na substancjach powszechnie stosowanych w preparatach „spot on” przeciw pchłom i kleszczom (m.in. fipronil, imidaklopryd, permetryna). Okazuje się, że mogą one trafiać do gniazd ptaków – a to przekłada się na wyższą śmiertelność piskląt i liczbę niewyklutych jaj. Jak do tego dochodzi i co możemy zrobić, by zmniejszyć zagrożenie?
Podstawowe informacje o badaniu:
🐦 Naukowcy zebrali 103 gniazda modraszek (blue tit, Cyanistes caeruleus) i bogatek (great tit, Parus major) w Wielkiej Brytanii. Ptaki te często wyścielają gniazda miękkim futrem psów i kotów. Badacze sprawdzili, jakie insektycydy (i w jakich stężeniach) znajdują się w tych fragmentach sierści.
🐦 Kluczowe wyniki
17 z 20 badanych związków owadobójczych wykryto w gniazdach – minimum 2, a maksymalnie aż 11 różnych pestycydów w jednym gnieździe.
Fipronil był obecny w 100% próbek (średnio 115,5 ppb), a imidaklopryd oraz permetrynę stwierdzono u 89,1% zbadanych gniazd (odpowiednio 376,3 ppb oraz 231,1 ppb).
Najwyższe stężenie zaobserwowano dla dinotefuranu (aż 7198 ppb w jednej z próbek!).
Badacze odkryli, że im więcej różnych insektycydów lub im wyższe ich stężenie w gniazdach, tym częściej obserwowano martwe pisklęta bądź niewyklute jaja. Sugeruje to, że kontaktowa ekspozycja na te substancje (poprzez styczność z wyścieleniem gniazda) może prowadzić do zwiększonej śmiertelności młodych i mniejszego sukcesu lęgowego.
Dlaczego tak się dzieje?
Preparaty „spot on” nakładane są bezpośrednio na skórę zwierzęcia i mogą długo utrzymywać się na sierści. Gdy pies czy kot jest wyczesywany, resztki tych środków mogą znajdować się na wyrzucanych kłakach. Ptaki, zbierając futro na wyściółkę, przenoszą insektycydy prosto do gniazd.
Problemem jest brak pełnej oceny ryzyka środowiskowego – jak wskazują autorzy, środki dla zwierząt domowych nie podlegają tak szczegółowym regulacjom, jak pestycydy w rolnictwie. Tymczasem w Unii Europejskiej w rolnictwie fipronil i imidaklopryd zostały zakazane, a jednak nadal występują w produktach weterynaryjnych.
Jak my, opiekunowie psów i kotów, możemy pomóc ptakom?
👉 Właściwie wyrzucać wyczesaną sierść. Gdy zbierzemy sierść po wyczesywaniu psa, wrzucajmy ją do zmieszanych odpadów. Unikajmy wyrzucania jej w ogródku czy kompostowania, bo wówczas substancje owadobójcze mogą trafić do środowiska.
👉 Stosować środki „spot on” odpowiedzialnie. Zawsze konsultujmy częstotliwość i rodzaj preparatu z lekarzem weterynarii. Nadmierne lub niepotrzebne używanie środków dla zwierząt zwiększa ryzyko kumulacji tych substancji w przyrodzie.
👉 Unikać kąpania psa tuż po podaniu preparatu. Wiele preparatów potrzebuje czasu, by odpowiednio wchłonąć się w skórę. Zbyt wczesna kąpiel może sprawić, że więcej substancji zmyje się do wody.
👉 Edukować innych. Warto dzielić się tą informacją z rodziną i znajomymi, którzy mają psy i koty. Świadomość problemu to pierwszy krok do zmiany nawyków.
Badanie pokazuje, że insektycydy stosowane w produktach dla zwierząt domowych mogą przedostawać się do przyrody w zaskakujący sposób – poprzez psią sierść, z której ptaki budują gniazda. Skutki są poważne: wyższa liczba martwych piskląt i niewyklutych jaj to wyraźny sygnał, że toksyczne substancje mogą zmniejszać szanse na przetrwanie niektórych gatunków lęgowych.
Nie znaczy to, że mamy zupełnie rezygnować z ochrony naszych pupili przed pchłami i kleszczami. Wystarczy jednak wprowadzić kilka zmian w codziennej rutynie, by ograniczyć negatywny wpływ na środowisko. Najważniejszy krok? Pamiętać o tym, by wyrzucać wyczesaną sierść do śmieci (a najlepiej do odpadów zmieszanych), a nie na trawnik czy do kompostu.
Źródło badania
Tassin de Montaigu, C., Glauser, G., Guinchard, S., & Goulson, D. (2025). High prevalence of veterinary drugs in bird’s nests. Science of The Total Environment, 178, 439. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2025.178439
Wszystko o psach i dla psów, w jednym miejscu. Szkolenie psów
