Nằm cạnh Vịnh Hạ Long, gần Trung tâm Thành phố Hải Phòng, trong khu vực Đông Bắc Việt Nam, Vườn quốc gia Cát Bà là vùng lõi của Khu dự trữ sinh quyển thế giới quần đảo Cát Bà, là ngôi nhà chung của trên 4.000 loài sinh vật trên rừng và dưới biển. VQG Cát Bà tiền thân là Lâm trường Cát Bà được thành lập từ năm 1962, trong thời kỳ Miền Bắc tiến hành xây dựng chủ nghĩa xã hội và chi viện sức người,
sức của để đấu tranh giải phóng miền Nam.
Đến năm 1986, trên cơ sở các nguồn tài nguyên thiên nhiên và nhân văn vô cùng phong phú, đặc sắc cùng với mục tiêu bảo tồn các giá trị đa dạng sinh học, cảnh quan thiên nhiên, văn hoá lịch sử, địa mạo địa chất nhằm phục vụ cho sự phát triển bền vững thì Chính Phủ đã ra Quyết định thành lập VQG Cát Bà, với diện tích của Vườn hiện nay là 17.362,96 ha , chiếm khoảng 2/3 diện tích quần đảo Cát Bà, trong đó phần đảo và rừng núi là 10.912,51ha, phần biển là 6.450,45ha. Các đảo có địa hình đồi núi đá vôi với độ cao phổ biến từ 50 -200m so với mực nước biển, được hình thành trong nguyên đại cổ sinh từ cuối vận động tạo sơn Calêdoni, đầu vận động tạo sơn Hecxini (khoảng 450 triệu năm trước đây) và có liên quan đến thời kỳ biển tiến Flandrian do băng hà tan. VQG Cát Bà là Vườn Quốc gia đầu tiên ở Việt Nam được thành lập có đủ cả hệ sinh thái rừng và biển. VQG CB là ví dụ tiêu biểu cho các hệ sinh thái biển - đảo nhiệt đới, cận nhiệt đới điển hình của châu á như HST rừng mưa nhiệt đới nguyên sinh trên đảo đá vôi, rừng ngập mặn, các bãi triều,rạn san hô, sinh thái hang động, hồ nước mặn, vịnh, tùng, áng....
VQG Cát Bà nổi tiếng ở cả trong nước và trên thế giới về các giá trị dạng sinh học nổi bật:
+ Về thực vật rừng có tính đa dạng về loài và đa dạng nguồn gen rất cao với 1.588 loài thực vật bậc cao . Trong đó có đến 81 loài quý hiếm nằm trong Sách đỏ Việt Nam và Sách đỏ thế giới, nhóm cây dược liệu có hơn 1026 loài, nhóm cây cảnh đẹp như phong lan, thiên tuế: 253 loài, nhóm cây ăn được : 403 loài.
+ Động vật rừng cũng rất phong phú, đa dạng với 338 loài, gồm có58 loài thú, 205 loài chim; 55 loài bò sát và 25 loài lưỡng cư, trong đó có 29 loài ghi trong sách đỏ Việt Nam và thế giới. Đặc biệt Vooc Cat Ba, loài linh trưởng đặc hữu và quý hiếm chỉ sinh sống trong VQG Cát Bà với số lượng khoảng 70 cá thể .
+ Sinh vật biển trong Vườn phong phú và đa dạng vào bậc nhất của các vùng đảo miền Bắc Việt Nam, đây không chỉ là nơi lưu giữ và phát tán nguồn gen lớn của vịnh Bắc Bộ mà còn có nhiều loài quí hiếm. đến nay đã phát hiện 1.313 loài, trong đó đã xác định được: 196 loài cá biển, 193 loài san hô, 538 loài động vật đáy, 89 loài động vật phù du, 199 loài loài thực vật phù du, trên 75 loài rong, 23 loài thực vật ngập mặn. Vườn quốc gia Cát Bà. không chỉ mang những vẻ đẹp độc đáo của khu vực Di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long mà hơn thế nó còn có những nét đẹp đặc trưng của riêng mình và là một trong những minh họa điển hình nhất trên thế giới về cảnh quan Kats tơ bị sự xâm thực của biển. Hàng trăm hòn đảo lớn nhỏ, những vách đá cheo leo, hùng vĩ mọc lên từ những vùng nước biển nông. Sự hình thành các núi, đảo đá kỳ vĩ là những minh chứng cho một quá trình lịch sử lâu dài của sự bào mòn và biến đổi của cảnh quan nhờ vào sự trạm khắc dưới sức mạnh của nước. Bên cạnh các giá trị hết sức quý báu về đa dạng sinh học và bảo tồn thì VQG Cát Bà còn gìn giữ các giá trị to lớn về văn hoá lịch sử, địa mạo địa chất. Nhiều di tích hóa thạch cổ xưa trong các trầm tích phản ánh những biến cố địa chất vĩ đại và tiến hóa của sự sống hàng trăm triệu năm tại đây. VQG Cát Bà hội tụ đầy đủ các yếu tố để trở thành Công viên địa chất toàn cầu (Geo-Park) và là nhân tố chủ đạo để đề nghị UNESSCO xem xét công nhận Quần đảo Cát Bà là Di sản thiên nhiên thế giới. Phát huy những tiềm năng to lớn về du lịch sinh thái nhằm mục đích kết hợp giữa bảo tồn và phát triển bền vững, phục vụ nhu cầu của du khách và đóng góp vào sự phát triển chung của du lịch trên quần đảo Cát Bà và thành phố Hải Phòng trong những năm qua VQG Cát Bà đã lỗ lực không ngừng đầu tư cho công tác phát triển du lịch. Vườn đã quy hoạch và đầu tư xây dựng nhiều tuyến điểm du lịch sinh thái rừng và biển như tuyến : rừng Kim Giao – Ngự Lâm, tuyến động Trung Trang – hang Uỷ Ban, tuyến du lịch Giáo dục môi trường, tuyến Ao Ếch – Việt Hải, tuyến rừng ngập mặn – động Thiên Long, tuyến Cát Dứa – vịnh Lan Hạ, tuyến Nam Cát – Vạn Bội, tuyến Việt Hải, tuyến Gia Luận- Trà Báu, tuyến Vạn Tà – Ba Trái Đào …vv.. Việc thu hút các nguồn lực đầu tư để phát triển du lịch trong Vườn được khuyến khích tạo điều kiện cho các tổ chức cá nhân đầu tư các phát triển các loaị hình dịch vụ du lịch sinh thái chất lượng cao như các điểm du lịch Cát Dứa 2, Nam Cát, Ba Cát Bằng, Vạn Bội, Tay Kéo…vv.. Các sản phẩm và các loại hình du lịch được đa dạng hoá. Đến với VQG Cát Bà, quý vị và các bạn có thể lựa chọn nhiều loại hình du lịch để trải nghiệm như : du lịch sinh thái rừng; Du lịch sinh thái biển,; Tham quan khám phá hang động ; Quan sát linh trưởng, xem chim; Leo núi, chèo thuyền kayark, tắm biển, câu cá, xem san hô ; Du lịch nghỉ dưỡng; Tham quan di tích lịch sử, văn hoá; Du lịch sinh thái cộng đồng; Du lịch tình nguyện và du lích giáo dục môi trường.
Đến với VQG Cát Bà, du khách không những được trải nghiệm, khám phá những tuyệt tác của thiên nhiên mà còn có thể được thưởng thức các món ăn độc đáo và nghệ thuật ẩm thực đặc sắc của địa phương cũng như muađược những món quà lưu niệm hết sức ý nghĩa như đũa kim giao, mật ong hoa rừng, áo Vooc Cát Bà. Vườn quốc gia Cát Bà đã và đang là điểm đến hấp dẫn của hàng triệu du khách trong nước và quốc tế hàng năm. Đến đây, du khách được thưởng thức những phong cảnh thiên nhiên kỳ thú của các hệ sinh thái rừng, biển, cảnh quan tuyệt đẹp của những khu rừng nguyên sinh, hang động, vịnh, tùng, áng, các đảo lớn nhỏ muôn hình vạn dáng hay tắm biển ở những bãi cát hoang sơ trong Vịnh Lan Hạ, khám phá tìm hiểu các loài động thực vật đặc hữu quý hiếm, tìm hiểu các nét văn hóa bản địa đặc trưng của vùng biển đảo, thưởng thức các đặc sản và nghệ thuật ẩm thực của địa phương
Đội ngũ hướng dẫn viên của VQG Cát Bà có đủ trình độ chuyên môn và ngoại ngữ luôn ân cần, nhiệt tình tình đón tiếp, hướng dẫn giới thiệu phục vụ quý vị và các bạn đến tham quan. Xin chúc toàn thể quý khách có những giờ phút trải nghiệm hết sức vui vẻ, thoải mái và lý thú tại VQG Cát Bà. Vườn quốc gia Cát Bà rất hân hạnh được chào đón quý khách
